Op 2 april gaf correspondente Lia van Bekhoven in een telefonisch interview voor het Radio 1 programma De Wereld Vandaag uitleg over een nieuwe Schotse wet, bekend als de Hate Crime Act. Die was op 1 april van kracht gegaan.

“Onder die nieuwe wet wordt haat zaaien strafbaar. Dat betekent dat als iemand aan den lijve of online een haatmisdrijf ervaart dat de politie er onderzoek naar doet en de dader kan arresteren”, vertelt Van Bekhoven. Ze voegt eraan toe dat “wat het meeste aandacht krijgt, is dat transvrouwen opzettelijk man noemen onder die nieuwe haatwet valt.”

Mediaberichten na BBC-interview en tweets J.K. Rowling

Transvrouwen opzettelijk man noemen kun je beschouwen als misgenderen. In een mail aan Factcheck.Vlaanderen definieert het Belgische Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen misgenderen als “het spreken over of tegen een persoon met voornaamwoorden of een aanspreking die niet past bij de genderidentiteit van de betrokkene.”

Verschillende mediaberichten over de Schotse wet focussen vooral op misgenderen. Mee de aanleiding hiervoor is J.K. Rowling, de auteur van de Harry Potter boeken. Naar aanleiding van de Schotse haatwet publiceerde Rowling op 1 april een aantal tweets, waarin ze opzettelijk bekende transvrouwen man noemt. Die tweets sloot ze af met de zin: “Indien wat ik hier heb geschreven een overtreding van de nieuwe wet vormt, dan verheug ik mij op mijn arrestatie”.

Op haar beurt vormden Rowlings tweets een reactie op een interview van Schots parlementslid en minister Siobhian Brown op BBC Radio 4, dat diezelfde dag was uitgezonden. Daarin krijgt Brown de vraag of het misgenderen van een specifiek individu een haatmisdrijf inhoudt. De interviewer verwijst daarbij ook uitdrukkelijk naar J.K. Rowling. Brown antwoordde hierop: "No. Not misgendering. Not at all."

In het transcript, dat de nieuwssite Assigned publiceerde, lees je verder dat Brown vertelt dat er sprake moet zijn van een bedreiging en dat het aan de politie is om per zaak te bepalen of het om een haatmisdrijf gaat. Een sluitend antwoord op de vraag wanneer misgenderen van een individu dan een bedreiging vormt, geeft ze niet.

Van Bekhoven: "Begrip haat niet goed gedefinieerd"

Verschillende Engelse media rapporteerden over die onbeslistheid. Zo schreef de Britse krant The Independent dat “JK Rowling could be investigated by police for misgendering trans people, SNP minister says”. Het woordje ‘could’ is cruciaal. Dit wijst op het feit hoe weinig zekerheid er heerste over de interpretatie en toepassing van de nieuwe wet.

In haar telefonische reactie aan Factcheck.Vlaanderen verwijst ook van Bekhoven naar die ruime interpretatievrijheid: “Het begrip haat is gewoon niet goed gedefinieerd. De wet zegt dat als iets aanzet tot haat en dat zo wordt gezien door redelijke mensen, dan is dat strafbaar. Maar dat laat heel veel aan de verbeelding over.”

Volgens van Bekhoven is de controverse over het feit of Brown in het BBC Radio 4 interview exemplarisch voor de vaagheid van de wet: “Als een minister van de regeringspartij was Brown nauw betrokken bij de totstandkoming van de wet. En als zelfs zij niet eenduidig op die vraag kan antwoorden, dan zegt dat veel over het gebrek aan eenduidigheid.”

Transgenders beledigen is toegelaten

De nieuwe Schotse haatwet bestaat vooral uit een verruiming van de bestaande racismewet uit 1965. Volgens documenten van het Schots parlement is de nieuwe haatwet ook van toepassing op de categorieën ‘religie’, ‘seksuele oriëntatie’, ‘leeftijd’ en dus ook ‘trangender identiteit’. Misgenderen wordt daarin niet specifiek vermeld. Opvallend: vrouwenhaat valt er niet onder. Daarvoor bereidt de Schotse overheid nog een aparte wet voor.

Uit informatienota’s van de Schotse overheid blijkt dat de definitie van ‘haatzaaien’ voor de nieuwe categorieën verschilt met die voor ras. Bij ras is er sprake van haatzaaien wanneer een redelijke persoon een bepaalde daad of uitspaak als bedreigend, abusief of beledigend ervaart. Ook de manier waarop dit gebeurt, vormt een criterium. Bij haatzaaien over genderidentiteit is het woordje ‘beledigend’ echter niet van toepassing.

“Aanklagers moeten dus bewijzen dat de beklaagde handelde op een manier die een redelijk persoon als bedreigend zou beschouwen. En dat die zo handelde met de intentie om haat te zaaien tegen transgenders in het algemeen”, vertelt Andrew Tickell, Senior Lecturer in de rechten aan de Glasgow Caledonian University aan Factcheck.Vlaanderen.

Vrijwaren van vrijheid van meningsuiting

Volgens Tickell is doelbewust misgenderen of stellen dat enkel biologische vrouwen zich vrouw mogen noemen niet strafbaar:

“In de interpretatie van het begrip ‘redelijke persoon’ moeten gerechtshoven extra letten op het vrijwaren van de vrijheid van meningsuiting, zoals het is vastgelegd in artikel 10 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. En dat artikel heeft betrekking op het uiten van ideeën die beledigen, choqueren of ontregelen.”

Ook Adam Tomkins, professor in de rechten aan de universiteit van Glasgow, deelt die mening. Al op 20 maart schreef hij in zijn column voor de krant The Herald dat “de wet benadrukt dat discussiëren over transgender identiteit niet als bedreigend kan worden gezien. Stellen dat sekse biologisch is bepaald, is en zal nooit een haatmisdrijf vormen onder deze wetgeving.”

Meer info over de nieuwe wetgeving vind je in dit duidingsstuk van de Schotse factcheckers van The Ferret.

Conclusie

Ook onder de nieuwe Schotse haatwet zijn een transvrouw opzettelijk man noemen en misgenderen toegelaten. Zolang de manier waarop iemand dat doet redelijkerwijs niet als bedreigend wordt ervaren. Maar transgenders in het algemeen bedreigen en aanzetten tot haat is voortaan wel strafbaar. Al blijft er een grijze zone bestaan. In de praktijk zal het vooral de Schotse politie zijn om klacht per klacht te beoordelen.