Waar komt dit nieuws vandaan?
Apenpokken is een zeldzame virusziekte die vooral in de tropische wouden van Centraal- en West-Afrika voorkomt, en tot voor kort slechts sporadisch in westerse landen gesignaleerd werd. Sinds mei 2022 doken er plots enkele tientallen gevallen op in verschillende Europese landen, waaronder België. De symptomen, een griepachtig syndroom met blaasjes op de huid, doen denken aan de vroegere pokken, maar dan milder.
Deze plotse uitbraak van apenpokken in het Westen was een voedingsbodem voor diverse pseudotheorieën die gretig gelezen en bekeken worden op sociale media (1). Daarin worden apenpokken in verband gebracht met het covid-vaccin van AstraZeneca:
- Voor de productie van dat vaccin werd een onschuldig verkoudheidsvirus (een adenovirus) gebruikt.
- Dat virus werd gemanipuleerd om een stukje DNA van het coronavirus in het lichaam te brengen, met als doel het immuunsysteem aan te zetten om antistoffen te produceren.
- Deze methode wordt vaak gebruikt bij de productie van vaccins: ze worden vectorvaccins genoemd.
- Het adenovirus dat AstraZeneca gebruikt, komt voor bij chimpansees.
Apenpokken is een zoönose. Dat betekent dat deze ziekte is overgesprongen van dier naar mens. Het apenpokkenvirus komt onder andere voor bij knaagdieren en apen, waaronder chimpansees. Volgens sommige complotdenkers zouden de virussen, die gebruikt worden bij de productie van het coronavaccin van AstraZeneca, apenpokken veroorzaken.
Hoe moet je dit nieuws interpreteren?
Het virus dat AstraZeneca gebruikt voor de productie van het coronavaccin, is een adenovirus. Het virus dat apenpokken veroorzaakt, behoort tot een heel andere virusfamilie: de orthopoxvirussen. Beide families hebben niets met elkaar gemeen. De apenpokkenvirussen die nu geïsoleerd worden bij patiënten, zijn overigens varianten die voorkomen in Afrika. Die zijn via besmette mensen meegebracht naar het Westen, waar ze zich via nauw lichamelijk contact verder verspreid hebben.
De adenovirussen die voorkomen bij chimpansees veroorzaken nooit pokkenachtige verschijnselen, maar enkel verkoudheidsklachten bij besmette dieren.
Conclusie
De plotse uitbraak van apenpokken is voer geworden voor allerhande complottheorieën. Een ervan linkt het apenpokkenvirus aan het covid-vaccin van AstraZeneca, omdat bij de productie van dit vaccin gebruikt wordt gemaakt van een verkoudheidsvirus dat voorkomt bij chimpansees. Dat virus is een adenovirus, en is onschuldig voor mens en dier. Het heeft geen enkele verwantschap met het apenpokkenvirus, dat tot een andere virusfamilie behoort. Het enige wat beide virussen gemeen hebben, is dat ze allebei bij chimpansees kunnen voorkomen.
