Wat weten we hierover?
Vlaanderen is terecht trots op haar hoge vaccinatiegraad tegen het coronavirus. Die ligt een stuk hoger dan het gemiddelde van 51% gevaccineerde personen in de welvaartsstaten. In de derdewereldlanden is gemiddeld slechts 1,36% van de bevolking gevaccineerd tegen het virus (1). Mensen hebben er zo goed als geen toegang tot vaccins, en al helemaal niet tot de mRNA-vaccins, die er zo goed als nergens worden toegediend.
Na de discussie over het opheffen van de patenten, waarover het Europees Parlement in juni de knoop doorhakte om de vaccins ook in armere landen te kunnen verdelen, zijn er nog steeds weinig vaccins beschikbaar in derdewereldlanden. Dat komt omdat er amper middelen zijn om deze vaccins te produceren en te verdelen.
Daardoor blijft het coronavirus, waarvan de zeer besmettelijke deltavariant domineert, er zeer breed circuleren onder de niet-gevaccineerde bevolking. Dat is ook een risico voor de gevaccineerde landen: zolang het coronavirus welig tiert, kunnen nog besmettelijkere en gevaarlijkere varianten opduiken die zich opnieuw wereldwijd verspreiden, en waartegen de huidige vaccins mogelijk geen bescherming bieden. Als de inwoners van minder bedeelde landen ook beschermd worden, kan ook daar de ziekte en sterfte afnemen. Zo kunnen die landen mee uit de gezondheidscrisis geraken.
Hoe moet je dit nieuws interpreteren?
Vaccineren is zeer zinvol om je te beschermen tegen covid-19, dat is ondertussen overvloedig aangetoond. De huidige beschikbare vaccins beschermen ook tegen de zeer besmettelijke deltavariant (2). Wie gevaccineerd is, kan daardoor opgelucht ademhalen. Maar zolang het virus sterk circuleert, zoals het geval is in de ontwikkelingslanden en in landen met een lagere vaccinatiegraad, blijven er covid-slachtoffers vallen. Bovendien kunnen varianten ontstaan die nog besmettelijker en nog gevaarlijker zijn dan de deltavariant.
Zo ontstaan nieuwe varianten
Dat zit zo: wanneer iemand besmet wordt met een virus, maken de cellen van de geïnfecteerde persoon miljarden kopieën van dat virus aan. Wat het coronavirus betreft, wordt geschat dat iemand met covid-19 tussen 1 en 100 miljard kopieën maakt van het coronavirus. Dat zijn niet altijd perfecte kopieën, vaak bevatten ze kleine detailfoutjes, die meestal niets te betekenen hebben. De foutjes hebben zeer zelden een impact op de besmettelijkheid van het virus of de ernst van de ziekte. Maar het is niet helemaal uitgesloten. In het eerste anderhalf jaar waarin de pandemie duurt, zijn al twee relevante coronavarianten opgedoken: de alfavariant (Britse) en de deltavariant (Indiaase), die beide veel besmettelijker zijn dan het oorspronkelijke coronavirus en telkens geleid hebben tot nieuwe besmettingsgolven.
Het kan ook erger: hoe meer het virus circuleert, hoe meer kopieën geproduceerd worden in geïnfecteerde personen en hoe groter de kans dat er nog besmettelijkere varianten opduiken. Het is niet uitgesloten dat de huidige vaccins niet beschermen tegen zo’n nieuwe varianten. Dat is ook niet voorspelbaar.
Nieuwe varianten vermijden
Het enige verweer dat we hebben, is zo snel mogelijk de hele wereld vaccineren. Zo raakt iedereen beschermd. Experten schatten de kost daarvan tussen 50 en 70 miljard dollar (3), wat niet onmogelijk is. Meer nog, wanneer we het virus vrij spel geven in de ontwikkelingslanden, duiken vroeg of laat varianten op die de pandemie gaande houden, wat uiteindelijk nog meer zal kosten.
Conclusie
Terwijl de helft van de bevolking in de welvarende landen gevaccineerd is, kreeg amper één procent van de mensen in ontwikkelingslanden een prik. Daardoor blijft het coronavirus volop circuleren. Zolang dat het geval is, kunnen nieuwe varianten ontstaan die nog besmettelijker zijn, of erger, waartegen de huidige vaccins niet werken. Het enige wapen dat we hebben tegen het ontstaan van nieuwe varianten, is de hele wereld vaccineren. Patenten opheffen alleen volstaat niet, er moet voldoende financiering komen voor de productie en de verdeling van vaccins in de derde wereld.
