Waar komt deze bewering vandaan?

Onlangs liet een lezer weten dat haar 18-jarige zoon na zijn coronavaccin zona, ook wel gordelroos genoemd, ontwikkelde. Ze vroeg zich af of dat vaker voorkwam en of er een link was. Een zoektocht op het internet leidde naar verschillende betrouwbare en minder betrouwbare meldingen en artikels.

Ook de New York Post publiceerde hierover een artikel en ging nog een stapje verder. Niet alleen zou je na vaccinatie meer kans hebben om zona te krijgen, er zou ook een toename zijn van het aantal nieuwe herpesinfecties, waaronder de seksueel overdraagbare genitale herpes (1).

Wat weten we momenteel?

Zona

Bij zona heb je een bandvormige huiduitslag die aan een kant voorkomt, meestal ter hoogte van de borstkas, de romp, de hals of het aangezicht. De uitslag bestaat uit gegroepeerde, pijnlijk jeukende blaasjes. Deze worden veroorzaakt door een heractivatie van het varicellazostervirus – ook gekend als het waterpokkenvirus. Zona kan dus enkel voorkomen bij wie al waterpokken heeft gehad. Na die eerste infectie wordt het virus onderdrukt door ons immuunsysteem, maar blijft het in alle stilte aanwezig in de zenuwknopen (naast het ruggenmerg of langs de hersenzenuwen).

In bepaalde omstandigheden kan het virus opnieuw actief worden en voor een ontsteking zorgen langs de betrokken zenuwbaan. De belangrijkste risicofactoren voor zo’n heractivatie zijn (2):

• toenemende leeftijd;
• medicatie of behandelingen die het immuunsysteem onderdrukken;
• fysieke trauma’s;
• psychische stress.

Herpes

Seksueel overdraagbare herpes daarentegen wordt veroorzaakt door een ander virus, het herpessimplexvirus. Hoewel dit virus en het waterpokkenvirus familie zijn van elkaar, kan een heractivatie van het waterpokkenvirus dus nooit genitale herpes geven. Ook vaccinatie kan geen nieuwe infecties veroorzaken met het herpesvirus (3). Daar ging de New York post dus alvast de mist in.

Zona na vaccinatie

Naast een aantal artikels over zona na een corona-infectie (4-6) vonden we in de medische literatuur een beperkt aantal artikels terug over zona na coronavaccinatie (7-11). Er worden telkens kleine patiëntenreeksen gerapporteerd, waarbij de auteurs ook zelf aangeven dat het omwille van methodologische tekortkomingen niet mogelijk is om over een oorzakelijk verband te spreken op basis van hun gegevens. Een kort overzicht:

• Er werden drie beschrijvende studies gepubliceerd die elk één geval of een reeks gevallen met zona na vaccinatie voorstellen (7-10). In de meeste gevallen gaat het om vrij milde opstoten die vlot spontaan verdwenen of die verdwenen met antivirale middelen. De gemiddelde leeftijd in de eerste studie bedraagt 77 jaar, de man in de tweede studie is 78. Toenemende leeftijd is dan ook de belangrijkste risicofactor voor het ontwikkelen van zona. Hoe ouder we worden, hoe minder sterk ons immuunsysteem wordt. Daardoor krijgt het virus dus sowieso meer kans om toch door te breken.
• De derde studie bekeek het voorkomen van zona na vaccinatie bij een groep patiënten met reumatische aandoeningen. Deze patiëntengroep heeft door hun behandelingen met immuunonderdrukkende therapieën sowieso een hoger risico op zona. Bij deze studie werd zona vastgesteld bij 6 van de 491 patiënten tegenover geen van de controlepersonen. De auteurs geven zelf aan dat het ontbreken van een controlegroep met reumapatiënten die niet gevaccineerd werden een belangrijke tekortkoming is van de studie. Op basis van deze studie valt niet uit te maken of het gestegen risico op zona te wijten is aan het vaccin of dat het komt door de immuunonderdrukkende medicatie (9).
• Een vierde studie zou de eerste patiënt-controlestudie zijn over zona na vaccinatie (11). De onderzoekers vergeleken de aanwezigheid van een aantal risicofactoren tussen een groep van 186 zonapatiënten en een groep controles (gematcht voor leeftijd, geslacht en nationaliteit). Ze maakten deze vergelijking ook voor coronavaccinatie. Met een vaccinatiegraad van 19,4% in de patiëntengroep en 8,6% in de controlegroep stellen de auteurs dat je meer kans hebt om zona te krijgen na vaccinatie. Een dergelijke conclusie is echter ongegrond. Om een echt verband aan te tonen zou je een vergelijking moeten maken tussen het aantal zonagevallen in een groep gevaccineerden en het aantal gevallen in een groep niet-gevaccineerden. Deze studie doet eigenlijk het omgekeerde.

Ook in de databanken waarin bijwerkingen kunnen gemeld worden, zijn er meldingen van zonaopstoten. Tot maart werden in de Amerikaanse VAERS 232 meldingen van zona gedaan en in het Britse Yellowcards systeem 628 (7). Tijdens de klinische studies daarentegen werd geen enkele melding gedaan van zonagerelateerde klachten (7).

Verband onduidelijk

Op basis van de verschillende rapporten valt dus momenteel niet met zekerheid te zeggen of de zonaopstoten gelinkt zijn aan de vaccinatie of niet. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) stelt een aantal criteria voorop waaraan moet voldaan zijn om te kunnen spreken over een oorzakelijk verband (7):

• Aan het eerste criterium – het tijdcriterium – lijkt in het geval van deze zona opstoten wel te zijn voldaan. De gerapporteerde opstoten werden allemaal vrij kort na vaccinatie (binnen de drie weken) opgemerkt.
• Het tweede criterium ligt echter moeilijker. Ook het mechanisme waardoor de opstoten kunnen gelinkt worden aan vaccinatie moet gekend zijn. En daar heeft men momenteel enkel vermoedens over, echte harde bewijzen zijn er niet. Zona treedt op wanneer het immuunsysteem niet langer in staat is om het virus onder controle te houden. De hypothese luidt dat de vaccins het immuunsysteem zo hard stimuleren om een immuunrespons op te starten tegen het coronavirus dat er tijdelijk onvoldoende immuuncellen overblijven om het waterpokkenvirus te onderdrukken. Ook bij andere vaccins werden in het verleden al opstoten gerapporteerd na vaccinatie, mogelijk ook te wijten aan dit mechanisme (7). Verder onderzoek zou hierover meer duidelijkheid moeten verschaffen.o

Conclusie

Coronavaccins zorgen niet voor meer herpesinfecties. Over een verband met zonaopstoten heerst er wel nog onduidelijkheid. Er werden intussen verschillende gevallen gerapporteerd, maar harde bewijzen voor een oorzakelijk verband zijn er niet. Gezien het belang van het immuunsysteem bij het onderdrukken van het waterpokkenvirus en de rol van het immuunsysteem bij de reactie op vaccinatie, kan een verband momenteel niet uitgesloten worden.

3. https://www.gezondheidenwetenschap.be/richtlijnen/genitale-herpes

4. https://www.ijidonline.com/article/S1201-9712(21)00119-3/fulltext

5. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.1111/ene.14361

6. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/ijd.15001

7. https://www.ahajournals.org/doi/10.1161/CIRCRESAHA.121.318902

8. https://www.rheumatologyadvisor.com/home/general-rheumatology/herpes-zoster-reactivation-covid19-vac...

9. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33638924/

10. https://academic.oup.com/rheumatology/advance-article/doi/10.1093/rheumatology/keab345/6225015

11. https://www.researchgate.net/publication/352330958_Impact_of_COVID-19_Vaccination_on_Varicella_Zoste...

Foto: Copyright © 2006, John Pozniak, and released under the terms of the GNU Free Documentation License ver. 1.2 or any later version.