Waar komt dit nieuws vandaan?
De Amerikaanse wetenschapsjournalist David Quammen, van het magazine National Geographic, publiceerde in 2012 zijn boek ‘Spillover: Animal Infections and the Next Human Pandemic’. Daarin waarschuwde hij voor een pandemie met een levensbedreigend virus (1).
Hij is niet de enige die wees op het gevaar van nieuwe infecties die veel onheil kunnen aanrichten in de wereld. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) stelt in een rapport van 2019 dat nieuwe, gevaarlijke virussen een van de tien belangrijkste problemen vormen, die de gezondheid in de toekomst zullen bedreigen (2).
Ook de documentaire ‘Virusjagers’ uit 2014, nu te zien op YouTube, omschrijft het ontstaan van nieuwe virussen die de gezondheid kunnen bedreigen (3). Zoöloog Herwig Leirs (UAntwerpen) gaat in een interview verder in op hoe tot nu toe ongekende besmettingen meer kans krijgen om zich te verspreiden (4).
Andere infectieziekten
Dit is niet nieuw. Infectieziekten, veroorzaakt door micro-organismen zoals virussen en bacteriën, hebben altijd een groot effect gehad op de gezondheid. Ziekten zoals de pest, cholera, pokken, tuberculose, Ebola, de Spaanse griep en vele andere, hebben de loop van de geschiedenis veranderd. Eind 19de eeuw bijvoorbeeld, besmette tuberculose één derde van de actieve bevolking van ons land en was longtuberculose een van de belangrijkste doodsoorzaken.
Het is pas in de 20ste eeuw dat de mens stilaan meer grip kreeg op infectieziekten, dankzij de verbeterde socio-economische omstandigheden, de aanleg van rioleringen, de toegang tot proper drinkwater en door twee belangrijke medische innovaties: antibiotica en vaccins.
Ziekten onder controle
Dankzij vaccins kunnen we ons sinds de jaren 60 en 70 van vorige eeuw beschermen tegen heel wat gevaarlijke infectieziekten. We konden ook enkele belangrijke ‘killers’ uitschakelen (pokken) of zo goed als uitschakelen (kinderverlamming op polio). Daardoor raakte de dreiging van virussen wat onder het stof.
Globalisering
Naast de enorme mogelijkheden om de wereld rond te reizen, speelt ook de verstoring van leefgebieden een belangrijke rol. Voor de ontginning van grondstoffen en het kappen van regenwoud bezoeken arbeiders van elders nu afgelegen gebieden. De inheemse gemeenschappen hadden er door de eeuwen en jaren heen al immuniteit opgebouwd waardoor de gevolgen van infecties beperkt bleven. We brengen deze arbeiders nu in contact met virussen waartegen ze niet gewapend zijn. Die kunnen ze ook meenemen als ze naar huis terugkeren (4). Omgekeerd, komen er ook nieuwe virussen vanuit de natuur, bijvoorbeeld via versmarkten, bij de mens terecht.
Het is dus niet onverwacht dat er altijd nieuwe virussen opduiken. Ze zijn afkomstig van dieren en op een bepaald moment ‘overgesprongen’ op de mens. Daarop duidt de term ‘spillover’ in het boek van Quammen.
Hoe moeten we dit nieuws interpreteren?
Dat er in de toekomst ongekende virussen zullen blijven opduiken die onze gezondheid ernstig kunnen bedreigen, staat als een paal boven water (5). Overbevolking, de opwarming van de aarde, de toenemende mobiliteit en de globalisering van de voedselketens dragen daar allemaal hun steentje toe bij.
Om die bedreigingen het hoofd te bieden, zetten wetenschappers bewakingssystemen op die nieuwe virussen zo snel mogelijk identificeren. Als ze gevaarlijk zijn voor de mens, doen deze systemen alle alarmen afgaan om de verspreiding ervan tegen te gaan.
Ebola
Dankzij dergelijke bewaking en het snelle handelen (quarantaine, vaccinatie…) van wetenschappers en de lokale overheden, konden de Afrikaanse Ebola-uitbraken bijvoorbeeld beperkt blijven. Ebola is veel dodelijker dan het huidige coronavirus en doodt minstens vijf op de tien besmette personen, afhankelijk van het type Ebolavirus. Omdat dit virus niet in Europa geraakte, kwam het hier veel minder in de media.
Coronamaatregelen
We konden de coronapandemie kon helaas niet stoppen in China. Het verspreidde zich over de hele wereld. Naast de quarantainemaatregelen die het de verspreiding van het virus langzaam tegenhouden, moeten we inzetten op een vaccin om het coronavirus te stoppen. Zonder vaccinatie kan het virus in de komende jaren nog veel mensenlevens kosten en zullen de quarantainemaatregelen regelmatig nodig blijven.
Met een vaccin kunnen we, zodra dit beschikbaar is, vele mensenlevens redden en mensen beschermen (6), waardoor we onze vrijheid voor een stuk terugwinnen.
Conclusie
In de toekomst zullen we nog te maken krijgen met onbekende virussen die de mensheid bedreigen. Daarom is het belangrijk om de voor ons gevaarlijke virussen tijdig te ontdekken, maatregelen te treffen om de verspreiding ervan tegen te gaan (isolatie, quarantaine), er zo snel mogelijk geneesmiddelen tegen te vinden en vaccins te ontwikkelen om mensen te beschermen. Strijden op diverse fronten zal nodig zijn en een vaccinatie neemt daarin een bijzonder plaats in.
(3) https://features.weather.com/weather-films/virus-hunters/
(4) https://www.mo.be/interview/corona-alleszins-niet-de-schuld-van-de-vleermuis?fbclid=IwAR1tVI95nf1T50...
(5) Wiersinga J, Koopmans M, van Dissel J. Opkomst en dreiging van infectieziekten. Ned Tijdschr Geneeskd 2019;163:D4545
(6) Fauci A, Morens D. The perceptual challenge of infectious diseases. NEJM 2012;454-460
✻
Geraadpleegde Bronnen
