Waar komt dit nieuws vandaan?
Experten van de Universiteit van Washington analyseerden de beweringen, ‘likes’ en reacties over vaccinatie van bijna 100 miljoen gebruikers op Facebook (1). Daarvoor volgden ze meer dan 1.300 Facebook-pagina’s, die ze onderbrachten in drie clusters:
- een cluster pro-vaccinatie-pagina’s (blauw);
- een cluster pagina’s van anti-vaxxers (rood);
- een cluster neutrale pagina’s waar wel over vaccins gediscussieerd werd (groen).
Met behulp van een ingewikkeld wiskundig algoritme volgden de onderzoekers de bewegingen tussen de Facebook-gebruikers in deze groepen: hoe gedeelde berichten zich verder verspreidden binnen clusters en tussen de verschillende clusters, en welke clusters het actiefst waren. Dit visualiseerden de wetenschappers met gekleurde bolletjes en lijnen.
Onderzoeksresultaten
De onderzoekers deden volgende vaststellingen:
- Facebook-pagina’s die pro vaccinatie zijn, hebben veruit de meeste volgers, terwijl er veel minder gebruikers zich kanten tegen vaccinatie.
- Toch bestaan er meer anti-vaxx-pagina’s op Facebook (met minder leden dan de pro-vaxx-groepen) en is de uitwisseling van informatie tussen deze anti-vaxx-groepen en neutrale groepen veel intensiever: ze delen, ‘liken’ of beantwoorden meer berichten.
- Pro-vaxx-groepen wisselen minder gegevens uit en hun boodschappen worden minder gedeeld. Mogelijk vinden mensen hun boodschappen minder aantrekkelijk, omdat ze steeds hetzelfde herhalen: de gezondheidsvoordelen van vaccinatie.
Vaccinatietwijfel zaaien
Anti-vaxx-groepen zijn actief in meerdere domeinen en blijken nauw verweven met personen die alternatieve geneeswijzen aanhangen, vatbaar zijn voor complottheorieën en een groot wantrouwen hebben in de overheid en de farmaceutische industrie. Door hun boodschappen te verspreiden in neutrale Facebook-groepen, kunnen anti-vaxxers ook daar twijfel zaaien over vaccins. Omdat ze zich als een olievlek uitbreiden op Facebook, zouden ze volgens de berekeningen van de onderzoekers de pro-vaxxers in 10 jaar kunnen overstemmen.
Hoe moeten we dit nieuws interpreteren?
Vaccine Confidence Project
Het initiatief ‘Vaccine Confidence Project’ (VCP), onder leiding van professor Heidi Larson, volgt de opkomst van vaccinatietwijfel al langer op (2). Larson houdt ook de vinger aan de pols over de groeiende twijfel rond het coronavaccin waar de wereld op wacht. Ze waarschuwt dat we de ongerustheid van een groep mensen over de gevolgen van dergelijk vaccin voor de gezondheid niet uit het oog mogen verliezen (3). Terwijl de ontwikkeling van een coronavaccin voor sommigen niet snel genoeg kan gebeuren, vrezen anderen dat de veiligheid van het vaccin daardoor niet goed onderzocht zal worden.
Aandacht voor vaccinatietwijfel
Er is meer aandacht nodig voor angst en onrust over vaccins, vindt het VCP. Professor Larson vindt dat personen die pro-vaccinatie zijn, zich op sociale media moeten mengen in de debatten van anti-vaxxers en twijfelaars. Maar velen gaan deze veelal emotionele discussies liever uit de weg en blijven in hun eigen cocon. Daardoor krijgen anti-vaxxers de kans om hun aanwezigheid te vergroten op neutrale Facebook-pagina’s. Hoe dit in de toekomst zal evolueren, is moeilijk te voorspellen.
Argumenten pro vaccinatie
Het Vaccine Safety Net, een netwerk opgericht door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), werkt met man en macht om mensen die online informatie over vaccins opzoeken naar correcte, betrouwbare bronnen te leiden. Toch zouden mensen die voorstander zijn van vaccinatie ook beter andere argumenten uit de kast halen dan een opsomming van de gezondheidsvoordelen van vaccins. Andere voordelen van een efficiënt coronavaccin zijn bijvoorbeeld lockdowns vermijden, faillissementen limiteren en de terugval van de economische welvaart beperken.
Misinformatie
De WHO vermeldt in een rapport dat niet alleen anti-vaxxers misinformatie over vaccinaties verspreiden (4). Mensen die een samenzweringstheorie delen op Facebook, omdat ze die bijvoorbeeld grappig of buitensporig vinden, verspreiden zo ook foutieve informatie. Daarom raadt de WHO aan om de beschikbare correcte informatie over vaccinatie breder te verdelen.
Conclusie
Terwijl anti-vaxxers in de minderheid zijn op Facebook, worden hun alarmistische boodschappen over vaccins vaker gedeeld. Ook berichten van anti-vaxx-Facebook-pagina’s zijn vaker terug te vinden op neutrale Facebook-pagina’s. Dat blijkt uit een groot Amerikaans onderzoek. Betrouwbare pro-vaccinatie-informatie zou breder bekendgemaakt en gedeeld moeten worden om de angst voor vaccins te temperen.
