Waar komt dit nieuws vandaan?

In 2020 bespraken we de studieresultaten van een Frans onderzoeksteam (1):

• Deze wetenschappers beweerden dat rokers veel minder coronaproblemen kenden in vergelijking met niet-rokers.
  • Volgens de onderzoekers zou nicotine beletten dat het coronavirus in cellen binnendringt.

• Een hoofdzakelijk Grieks onderzoeksteam onderzocht bijna 90.000 coronagevallen (2).
  • Ook daar stelden de onderzoekers vast dat rokers tot 23% minder risico liepen op een corona-infectie vergeleken met niet-rokers.

Beide onderzoeksteams gingen niet zo ver om roken aan te moedigen ter bescherming tegen het coronavirus, maar benadrukten toch het positieve gezondheidsaspect.

• (1) Miyara M, Tubach F, Pourcher V. Low incidence of daily active tobacco smoking in patients with symptomatic COVID-19
• (2) Theodoros V. Giannouchos, Roberto A, et al. Characteristics and risk factors for COVID-19 diagnosis and adverse outcomes in Mexico: an analysis of 89,756 laboratory-confirmed COVID-19 cases. Eur Respir J 2020; in press. Eur Respir J. 2021 Mar 4;57(3):2002144.

Hoe moet je dit nieuws interpreteren?

Twee onderzoeksjournalisten spitten uit wie de mensen waren achter deze studies (3). Zowel in het Franse als in het Griekse onderzoeksteam ontvingen sommige wetenschappers financiële middelen van de tabaksindustrie. Op zich is dat geen probleem, maar de onderzoekers gaven het niet aan in hun artikel. Dat is nochtans verplicht: als een onderzoeker geld krijgt van de industrie, moet hij dat steeds melden bij de publicatie van zijn onderzoek. Het kan de studie beïnvloed hebben, vooral als het resultaat belangrijk is voor de sponsor.

• Eén onderzoeker uit het Franse team kreeg in de jaren 90 180.000 euro om de positieve effecten van nicotine te onderzoeken.
• Voor sommige Griekse onderzoekers ligt de zaak nog gevoeliger: ze doen al jaren onderzoek naar e-sigaretten. Daarvoor krijgen ze onderzoeksgelden van de tabaksindustrie.
• De Foundation for a Smoke Free World, opgericht en gefinancierd door Philip Morris International, reserveerde 900.000 euro voor onderzoek naar de relatie tussen roken, nicotine en het coronavirus.

Nogmaals: geld ontvangen van bedrijven is op zich niet misdadig. Het niet verklaren in een artikel waarvan het onderwerp nauw aansluit bij de sponsoring, is wel een professionele fout. Het gevolg is dat het tijdschrift European Respiratory Journal, waarin het onderzoek gepubliceerd werd, de publicatie heeft teruggetrokken.

Wetenschappelijke tijdschriften vragen altijd om mogelijke belangenvermengingen te vermelden, maar dit gebeurt op vrijwillige basis. Als een onderzoeker dit niet doet, zijn er doorgaans geen gevolgen:

• Zelden gaat iemand zo diep graven als de twee onderzoeksjournalisten in dit geval.
• Het is voor wetenschappelijke onderzoekers een weinig populaire praktijk om collega’s te betichten van belangenvermenging.
• Veel onderzoekers, al of niet gemotiveerd door onderzoekscentra, zoeken geld bij bedrijven voor wetenschappelijk onderzoek. Zowel bedrijven als onderzoekscentra hebben nood aan samenwerking.

Een neutrale, onafhankelijke overheidsinstantie zou als tussenpersoon kunnen optreden en correcte spelregels kunnen garanderen.

Conclusie

Wetenschappelijk onderzoek toonde bij het begin van de coronacrisis aan dat roken bescherming kon bieden tegen ernstige covid-19. Nicotine zou verhinderen dat te veel virussen in de cellen binnendringen bij besmetting. De onderzoekers van deze studies, die veel aandacht kregen in de pers, vergaten helaas te vermelden dat ze financiële banden hadden met de tabaksindustrie. Om die reden werd een artikel ingetrokken. De zaak kwam aan het licht dankzij het werk van twee onderzoeksjournalisten.