Waar komt dit nieuws vandaan?

België verwacht in de komende maanden 1,4 miljoen coronavaccins van Janssen (Pharmaceutica). Daarvan waren er al enkele tienduizenden geleverd toen Johnson & Johnson (J&J), het moederbedrijf van Janssen, zelf vroeg om de vaccins voorlopig nog niet toe te dienen in Europa.

Waarom liep de vaccinatie met het J&J-vaccin vertraging op in België?

• De aanleiding was een melding uit de Verenigde Staten van 8 gevallen van zeldzame bloedstollingsstoornissen bij jonge vrouwen (tussen 18 en 48 jaar) op ruim 7 miljoen gevaccineerde personen. De stoornissen vertonen veel gelijkenis met de zeldzame nevenwerking van het AstraZeneca-vaccin.
• Op 12 april besliste het Amerikaans Geneesmiddelenagentschap (FDA), samen met de Centers for Disease Control and Prevention (CDC), om de vaccinatie met het J&J-vaccin tijdelijk stop te zetten (1).
• J&J wilde de beslissing van het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA) hierover afwachten (2).
• EMA heeft nu beslist dat deze zeldzame bloedstollingsstoornissen geen aanleiding mogen zijn om dit vaccin niet te gebruiken, omdat er dagelijks nog duizenden mensen overlijden aan covid-19 in de Europese Unie (persbericht EMA).
• België volgt dit advies en start met de toediening van vaccins van Janssen (3).

Welke voordelen biedt het J&J-vaccin?

Het coronavaccin van Janssen werd geproduceerd bij J&J in Leiden, Nederland. De klinische studies werden deels in België uitgevoerd. Het vaccin heeft als grote voordeel dat je maar één prik nodig hebt. Daarmee hebben mensen in alle leeftijdsgroepen een zeer goede bescherming (85%) tegen ernstige covid-19 en overlijden, vanaf 28 dagen na toediening (4).

Omdat er slechts één prik nodig is en deze vaccins aan koelkasttemperatuur kunnen bewaard worden, is het J&J-vaccin ook een ideaal coronavaccin voor de ontwikkelingslanden. Daar werden nog maar weinig coronavaccins geleverd, hoewel ze broodnodig zijn.

Hoe moet je dit nieuws interpreteren?

Net zoals het AstraZeneca-vaccin is het coronavaccin van Janssen een viraal vectorvaccin:

• Het maakt gebruik van een onschadelijk verkoudheidsvirus (een ander dan dat in het vaccin van AstraZeneca).
• Met dat virus als transportmiddel (vector) wordt een stukje genetisch materiaal met de code van het spike-eiwit in de menselijke cellen gebracht, ter hoogte van de injectieplaats.
• Het verkoudheidsvirus (adenovirus) werd zo gemanipuleerd dat het zich niet meer kan vermenigvuldigen in je lichaam. Het maakt je ook niet verkouden.

Hoe werkt zo’n viraal vectorvaccin?

• Het stukje DNA met de code van het spike-eiwit reist na toediening van het vaccin van de cel naar de celkern.
• Daar wordt het omgezet in mRNA, wat vervolgens wordt omgezet in spike-eiwitten.
• Deze spike-eiwitten zijn de bouwstenen waartegen ons afweersysteem reageert, met onder andere de productie van antistoffen tegen het coronavirus.

Janssen heeft deze technologie goed onder de knie: het gebruikte dit adenovirus ook voor zijn ebolavaccin. Daarmee werden honderdduizenden mensen gevaccineerd, zonder noemenswaardige nevenwerkingen. De zeldzame ernstige bloedstollingsstoornissen, waarbij één jonge vrouw het leven liet, kwamen pas aan het licht nadat miljoenen mensen in de Verenigde Staten gevaccineerd waren. In Europa werd daar nog geen melding van gemaakt, maar wordt het van zeer nabij opgevolgd.

Wat leren we uit de tests met het J&J-vaccin?

• Het coronavaccin van Janssen werd in de fase 3-studie getest bij meer dan 43.000 personen. Die kregen ofwel het echte vaccin, ofwel een placebo.
• Het vaccin biedt:
  • 74% bescherming tegen milde vormen van covid-19 vanaf een maand na de prik;
  • 77% bescherming tegen ernstige vormen van covid-19 vanaf 2 weken na de prik;
  • 85% bescherming tegen ernstige vormen van covid-19 vanaf 28 dagen na de prik (4).
• Het vaccin werd ook getest in Zuid-Afrika, en blijkt effectief tegen de Zuid-Afrikaanse variant van het coronavirus.

Welke nevenwerkingen kan het J&J-vaccin veroorzaken?

De te verwachten nevenwerkingen van het Janssen-vaccin in de eerste twee dagen na vaccinatie zijn gelijkaardig aan die van de andere coronavaccins:

• pijn op de injectieplaats;
• griepachtig gevoel;
• hoofdpijn;
• spierpijn;
• lichte koorts.

Conclusie

Het coronavaccin van Janssen zal voortaan ook bij ons gebruikt worden in de vaccinatiecampagne, voor alle leeftijden. Eén dosis van het vaccin volstaat, en het biedt een goede bescherming (ongeveer 70% vanaf 2 weken na de prik) tegen covid-19. Het is een veilig vaccin, met mogelijk een zeer zeldzaam risico op ernstige bloedstollingsstoornissen. Daar werden enkele personen in de Verenigde Staten, waar dit vaccin al langer gebruikt wordt, door getroffen. Het wordt van zeer nabij gevolgd.