Waar komt dit nieuws vandaan?
De omikronvariant van het coronavirus verschilt duidelijk van de deltavariant en eerdere varianten van het coronavirus. Bij omikron deden zich meerdere wijzigingen voor in het spike-eiwit of uitsteeksel, waarmee het virus in onze cellen binnendringt. De vaccins die gebruikt worden als boosterprik, zijn gebaseerd op dit spike-eiwit. Boosterprikken worden toegediend omdat de bescherming na de basisvaccinatie met de huidige covid-vaccins stilaan afneemt. Zo’n extra prik doet de antistofproductie/immuniteit tegen het coronavirus opnieuw sterk stijgen, waardoor je weer beter beschermd bent.
De vraag of de boosterprik ook zinvol is tegen de omikronvariant, die in de vijfde golf dominant is, is een terechte bekommernis. Het bleek dat ook gevaccineerde personen besmet konden worden door deze nieuwe variant. De eerste analyses, uit landen waar de omikronvariant al langer de ronde doet en waar volop boosterprikken met de Pfizer- of Modernavaccins gezet worden, zoals in het Verenigd Koninkrijk, tonen een degelijke bescherming tegen ziek tot ernstig ziek worden door besmetting met de omikronvariant.
De eerste Britse studies tonen dat de basisvaccinatie (zonder boosterprik) duidelijk minder bescherming biedt tegen ernstig ziek worden door de omikronvariant in vergelijking met de deltavariant. Bescherming tegen ziekenhuisopname na een omikronbesmetting is bij twee dosissen, binnen de 6 maanden na vaccinatie, maximaal (> 70%), maar daalt nadien geleidelijk tot ongeveer 50%. Wanneer personen ook een boosterprik hebben gehad, blijken ze echter veel beter beschermd tegen ernstige ziekte door omikron en vermindert het risico op ziekenhuisopname met zo’n 88%. Dat is iets minder in vergelijking met de bescherming tegen eerdere varianten, maar wel zeer behoorlijk (1).
Hoe moet je dit nieuws interpreteren?
In vergelijking met het eerste coronavirus dat in 2019 in China opdook, heeft de omikronvariant ongeveer 50 mutaties (genetische wijzigingen) ondergaan. Daarvan situeren er zich ongeveer 30 in het spike-eiwit (uitsteeksel) van het virus. De vaccins stimuleren het immuunsysteem door onder andere antistoffen te produceren tegen het oorspronkelijke spike-eiwit, dat deels verschillend is van het spike-eiwit van de omikronvariant. De eerste laboratoriumtesten, waarbij enkel gekeken werd naar neutraliserende antistoffen opgewekt door de huidige vaccins, toonden aan dat deze minder goed beschermden tegen de omikronvariant. Daarom werd terecht gevreesd dat de huidige vaccins en de boosterprik minder zouden werken tegen omikron.
De boosters werden om drie redenen toch gegeven:
- De bescherming door basisvaccinatie vermindert na een half jaar en een deel van de huidige covid-gevallen wordt nog steeds veroorzaakt door de deltavariant, waartegen de boosterprikken zeer effectief zijn.
- Het is onmogelijk om zeer snel een aangepast vaccin tegen omikron te ontwikkelen, omdat deze variant in een mum van tijd dominant werd en omdat een aangepast vaccin ontwikkelen minstens 3 tot 6 maanden in beslag neemt.
- De vaccinatie werkt niet alleen via het aanzwengelen van de antistofproductie, maar ook door andere vormen van immuniteit (cellulaire immuniteit) te stimuleren. Studies hebben aangetoond dat deze cellulaire immuniteit opgewekt door de huidig vaccins ook zeer doeltreffend is tegen de omikronvariant. Dat verklaart waarom de boosterprik toch een goede bescherming biedt tegen ernstige ziekte en ziekenhuisopname.
In het Verenigd Koninkrijk rukte omikron zeer snel op en werd zelfs het leger ingezet om zoveel mogelijk mensen een boosterprik te geven. Wetenschappers hebben er een hoge bescherming tegen ernstige ziekte aangetoond en evalueren de langetermijnwerkzaamheid van de boostervaccinatie tegen omikron verder.
De basisvaccinatie (2 prikken) beschermt slechts beperkt tegen omikron en neemt relatief snel af. De boosterprik doet die bescherming flink stijgen. Het effect is minder spectaculair dan dat van de booster tegen de eerdere varianten, maar wel zeer bemoedigend.
Wetenschappers hebben aangetoond dat de antistoffen opgewekt met de huidige vaccins een infectie met de omikronvariant minder efficiënt voorkomen. Daarentegen lijkt geïnfecteerde cellen opruimen, wat door de cellulaire immuniteit gebeurt, wel goed te gebeuren (2,3).
Conclusie
De bescherming van de huidige vaccins tegen infectie met de omikronvariant van het coronavirus is beperkt, maar ze beschermen wel tegen ernstige ziekte en ziekenhuisopname door deze variant. Dat tonen de eerste Britse studies. De boosterprik vermindert het risico op ziekenhuisopname met 88%. Wegens de hoge besmettelijkheid van omikron kan het aantal ziekenhuisopnames wel nog sterk oplopen. Het is dus zeker zinvol om zo snel mogelijk zoveel mogelijk mensen een booster te geven.
