Een bericht op Twitter beweert dat er op 2 mei 2014 een massamoord plaatsvond in Odessa. Een foto zou tonen dat etnische Russen werden opgesloten in een vakbondsgebouw en daar levend verbrand. Dat klopt niet. In 2014 ontstond brand in een vakbondsgebouw na een gewelddadige confrontatie tussen betogers. De foto toont een ander gebouw en dateert van 2019.
Online gaat rond dat voormalig Frans president François Hollande in een interview onthulde dat Westerse naties de oorlog in Oekraïne bewust hebben uitgelokt. De beelden zijn echt: Hollande werd in een videocall beetgenomen door Russische prankers. Maar zijn uitspraken werden verdraaid. Nergens zei hij iets over het uitlokken van de oorlog.
Sinds kort circuleert een filmpje op Twitter waarin Russisch president Vladimir Poetin onder andere zou zeggen dat Europa geleid wordt door een 'satan-worshipping Nazi leadership'. Het filmpje is echter misleidend: het toont beelden van een toespraak die Poetin enkele maanden eerder gaf op de Russische nationale televisie naar aanleiding van de oorlog in Oekraïne. Over die beelden werden een fictieve Engelstalige voice-over en Nederlandstalige ondertiteling gemonteerd.
Recent circuleerde een korte video op social media waarin foto’s van beschadigde gebouwen getoond werden, gevolgd door beelden waarin diezelfde infrastructuur onbeschadigd lijkt. Volgens sommigen bewijst het filmpje dat de oorlog in Oekraïne in scene is gezet. Dat klopt niet. Het originele filmpje werd gemaakt door een Oekraïense presentatrice om net de heropbouw van beschadigde infrastructuur te tonen.
Op sociale media gaat een filmpje rond waarin een aantal luxewagens met Oekraïense nummerplaten te zien zijn in een ondergrondse parking. Sommigen beweren dat deze wagens toebehoren aan Oekraïense vluchtelingen die nu in Duitsland of Polen verblijven. Het filmpje werd in april genomen in een parking in Wenen. Er zijn geen aanwijzingen dat het gaat om wagens van vluchtelingen.
Op sociale media gaat een screenshot van een oud artikel van de BBC rond. Daarin staat dat “bewijzen van BBC suggereren dat in Oekraïne gezonde pasgeborenen worden gedood om de internationale stamcellenmarkt te bevoorraden”. Het artikel is echt, maar levert geen bewijs voor de stelling. Wel wijst internationaal onderzoek erop dat in Oekraïne vroeger pasgeborenen werden weggehaald bij hun ouders voor illegale adoptie in het Westen. Maar dat is een ander verhaal.
Volgens verschillende media produceren Rusland en Oekraïne samen “een derde van de tarwe in de wereld”. Dit klopt niet. Uit statistieken van de Voedsel- en Landbouworganisatie blijkt dat de twee landen goed zijn voor 14,5% van de wereldwijd geproduceerde tarwe.
Online staat te lezen dat de Hongaarse premier Viktor Orbán op een Oekraïense “vijandenlijst” is gezet. Het bericht klopt. De lijst is geen initiatief van de Oekraïense overheid, maar de Oekraïense regering treedt er ook niet tegen op.
Heel wat beweringen over de moorden in Boetsja sijpelen bij ons binnen op het net. Zo worden online twee artikels gedeeld die de Russische verantwoordelijkheid voor de moorden zouden ontkrachten. Satellietbeelden waarop lijken te zien zijn, zouden van 1 april dateren, na de terugtrekking van Russische troepen. Volgens een onderzoek uitgevoerd door de BBC werden de desbetreffende beelden wel degelijk op 19 maart genomen. In een tweede claim zouden het Oekraïense troepen zijn die metalen pijltjes of fléchettes gebruikt hebben op de burgers van Boetsja. Het Oekraïense leger maakt echter geen gebruik van granaten met fléchettes.
Via sociale media worden foto’s en video's van vernederde mensen uit Oekraïne gedeeld. Meestal zijn ze vastgebonden of - geplakt aan bomen of lantaarnpalen. Op heel wat video’s is te zien hoe Oekraïners ze slaan of hun kont ontbloten. De posters die de beelden delen, spreken vaak van collaborateurs, maar de video’s zelf noemen de slachtoffers plunderaars of saboteurs.
Internationale nieuwsmedia brachten in februari het nieuws van de geboorte van een ‘baby Mia’ tijdens airstrikes in de metro van Kiev. Ze baseerden zich op een beeld gedeeld door Oekraïense politica Hanna Hopko. Zij beweerde dat het kind in een shelter werd geboren. Aan dit verhaal voegden verschillende media, zoals HLN en de Standaard, het metrostation toe. Dit element is dienstbaar aan een artikel van BBC uit mei 2021.
Een foto van een zogenaamd “uitgelekt” document van de Oekraïense regering gaat rond op verschillende websites en sociale media. Het toont een brief gericht aan de minister van gemeenschappen en gebiedsontwikkeling en beweert dat “meer dan 40% van het Oekraïens grondgebied veroverd is door het Russisch leger” en dat “meer dan 75% van het militaire potentieel aan Oekraïense strijdkrachten is vernietigd”. Verschillende aanwijzingen duiden er op dat de brief nep is: de datum, de handtekening en de inhoud van het document kloppen niet.
Rudi Vranckx deelde op 7 maart via twitter een foto van een moeder en haar twee kinderen die overleden door een mortierinslag nabij een evacuatiepunt in Irpin. Sommige reageerders dachten dat de foto in scène gezet was. Dat klopt niet. Uit verschillende andere foto’s blijkt de lichamelijke en materiële schade die de mortierinslag berokkende. Er is ook een video waarop de inslag te zien is. De identiteit van de slachtoffers en de rouwende vader is bekend.
In het VRT-journaal van 18 uur op zondag 13 maart is gezegd dat het trainingskamp Yavoriv “door NAVO gebruikt wordt om Oekraïense soldaten op te leiden." Is de NAVO dan actief in Oekraïne? Oekraïne is geen lid van de NAVO, maar ze werken samen in het kader van het programma ‘Partnerschap voor de Vrede’, al is er dit jaar nog geen NAVO-activiteit geweest in Oekraïne. De militaire basis van Yavoriv ligt vlakbij de grens met Polen en dus de NAVO. Er zouden op dit moment buitenlandse vrijwilligers trainen en Westerse wapens passeren. De NAVO traint al jaren in Yavoriv, maar is er op dit moment niet aanwezig. Het zegt daarmee een verdere escalatie te willen voorkomen.
In de Vlaamse krant PAL NWS verscheen een artikel waarin ze stellen dat 1 op 3 Oekraïense vluchtelingen die aankomen in Frankrijk geen Oekraïner zou zijn. Ook Dries Van Langenhove van Vlaams Belang verkondigde dit nieuws in het Federaal Parlement en op sociale media. Dit klopt niet, volgens het Franse ministerie van Binnenlandse zaken is 2,4 procent van de vluchtelingen die tussen 25 februari en 17 maart aankwam van niet-Oekraïense afkomst.
Online circuleert een facebookbericht van een Nederlandse dame van Oekraïens-Russisch afkomst. In het bericht hoopt de Nederlandse dame op vrede tussen Oekraïne en Rusland. Ze verwijt het Westen wel hypocrisie omdat het niet zou tussenbeide gekomen zijn tégen Oekraïne. Zo zegt ze bijvoorbeeld dat in Oost-Oekraïne duizenden burgers vermoord werden zonder dat de wereld ernaar omkeek. We bekijken een aantal uitspraken.