Wat we weten over AstraZeneca-vaccin en bloedklonters

Het coronavaccin van AstraZeneca was de afgelopen weken niet uit het nieuws weg te slaan na meldingen van bloedklonters bij gevaccineerde mensen. Het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA) heeft in een persbericht laten weten dat de voordelen van het AstraZeneca-vaccin opwegen tegen de nadelen. Het vaccin is nog steeds effectief in de bestrijding tegen COVID-19, maar het EMA blijft de situatie verder opvolgen. Wij zetten in deze explainer nog even alle feiten op een rij.

26 maart 2021

Het EMA onderzoekt de situatie verder, maar oordeelt momenteel dat het AstraZeneca-vaccin nog steeds effectief is in de bestrijding tegen COVID-19. Het zorgt niet voor een algemeen groter risico op bloedklonters.

Zeer uitzonderlijk kan het vaccin zorgen voor bloedklonters wanneer dat voorkomt in combinatie met een laag niveau aan bloedplaatjes.

Bloedklonters komen helaas vrij veel voor in de algemene bevolking en ook als je ernstige COVID-19 krijgt is het risico op bloedklonters reëel.

Ook in de klinische studies van AstraZeneca bleken meer mensen zonder vaccin last te krijgen van bloedklonters dan zij die een vaccin kregen.

Oostenrijk begon met vaccinatiestop

Aan het begin van vorige week bracht Oostenrijk de bal aan het rollen. Na enkele meldingen van bloedklonters bij mensen die gevaccineerd werden met het AstraZeneca-vaccin en het overlijden van een verpleegster stopte het land met het toedienen van een bepaalde lading van het vaccin. Denemarken en een aantal andere Europese landen deden in de dagen erna hetzelfde.

Onderzoek EMA: bloedklonters zijn zeer uitzonderlijk...

Hierop opende het Europese Geneesmiddelenagentschap (EMA) een onderzoek naar een mogelijk oorzakelijk verband tussen het vaccin van AstraZeneca en de gevallen van bloedklonters. Daaruit bleek dat de voordelen van het vaccin nog steeds opwegen tegen de nadelen: het is effectief in de bestrijding van COVID-19 en het zorgt niet voor een algemeen groter risico op bloedklonters.

In uitzonderlijke gevallen kan het vaccin van AstraZeneca zorgen voor bloedklonters, wanneer dit voorkomt in combinatie met een laag niveau aan bloedplaatjes. Die doen het bloed net stollen. Er is ook geen probleem met de specifieke ladingen die in vele Europese landen geweerd werden. Ondertussen hernamen de meeste landen die het gebruik van het AstraZeneca-vaccin schorste het gebruik.

...maar de situatie wordt verder opgevolgd

De gerapporteerde gevallen worden wel verder opgevolgd en onderzocht. Het EMA roept een expertengroep samen die verder advies zal geven. De uitslag van die verdere evaluatie wordt verwacht in de tweede week van april.

Vooral vrouwen zijn slachtoffer

Volgens het persbericht van het Europees Geneesmiddelenagentschap is de trombose na vaccinatie vooral ontdekt bij vrouwen onder 55 jaar. Dat zou volgens het EMA wel kunnen liggen aan hoe de vaccinatiecampagnes georganiseerd zijn in de verschillende lidstaten. Als de bloedklonters vooral bij jongere vrouwen gevonden zijn, zou het best kunnen dat er veel vaccins bij die groep zijn toegediend. Dat zegt ook dr. Sabine Straus van de Pharmacovigilance Risk Assessment Committee in De Morgen.

Bloedklonters komen helaas vrij veel voor in algemene bevolking

Volgens Knack zijn er naar schatting 16.000 Belgen per jaar die te maken krijgen met diepe veneuze trombose. Diepe veneuze trombose betekent dat er een bloedprop in de diepere aderen van het been optreedt. In Nederland krijgen zelfs 40.000 mensen per jaar last van veneuze trombose. Ook Gezondheid en Wetenschap schrijft dat in de globale bevolking gemiddeld 1,3 op 1.000 personen per jaar een trombose krijgen. In een persbericht van AstraZeneca zei ook Chief Medical Officer Ann Taylor dat het aantal gerapporteerde bloedklonters minder is dan de honderden gevallen die men zou verwachten in de algemene bevolking. Ter vergelijking: midden maart kregen 20 miljoen mensen in Europa het AstraZeneca-vaccin, en het EMA ontving 25 gerapporteerde gevallen van bloedklonters.

Wat bleek uit klinische proeven AstraZeneca

Uit de klinische proeven bleek dat AstraZeneca bloedklonters opmerkte bij 4 op de 12.021 mensen die het vaccin kregen, en bij 8 op 11.724 mensen die in de controle- of placebogroep zaten. Dat blijkt uit een rapport van het Medicines and Healthcare products Regulatory Agency (MHRA), het geneesmiddelenagentschap van het Verenigd Koninkrijk. Dat agentschap gaf aan dat bij een dosis van Astrazeneca minder dan 0,1% van de deelnemers last kreeg van trombose. Bij de controlegroep werd zelfs meer trombose vastgesteld maar daarbij ging het ook om minder dan 0,1% van de controlegroep. Dat is te zien in de laatste rij van de tabel.

COVID-19 zorgt ook voor bloedklonters

Wie ernstig ziek is met COVID-19 loopt ook risico op bloedklonters. Volgens de John Hopkins Universiteit kunnen sommige mensen met COVID-19 abnormale bloedklonters ontwikkelen als reactie op een ontsteking veroorzaakt door de ziekte. Dat gebeurt ook bij andere ziekten die ontstekingen veroorzaken. Bij een studie in Nederland werden er bij 31% van de patiënten op intensieve zorgen trombose complicaties vastgesteld. Bloedklonters komen dus zeker ook voor bij COVID-19.

Stoppen met vaccineren is niet aan de orde

Volgens het EMA is het dus niet aangewezen om te stoppen met vaccineren met AstraZeneca. Het agentschap geeft aan dat het AstraZeneca-vaccin nog steeds effectief is tegen COVID-19. Naast vaccinaties komen bloedklonters ook regelmatig in de bevolking voor. Ook bij COVID-19 kunnen bloedklonters optreden. Het is dus (nog) niet bewezen dat het vaccin de bloedklonters veroorzaakt.

✻

Geraadpleegde Bronnen

Saar Van Olmen

Saar is studente journalistiek aan de KULeuven. Eerder behaalde ze al een master in de taal- en letterkunde (Engels en Spaans) aan de Universiteit van Antwerpen. Ze liep ook al stage bij productiehuis De chinezen en bij de nieuwsombudsman van VRT NWS. Ze is actief bij Factcheck.Vlaanderen sinds januari 2021.

✻

Steun ons!