Op verschillende sociale media, zoals X en Reddit, wordt sinds 12 november een foto verspreid van een soldaat die voor een gebombardeerd gebouw zit aan een salontafel met koekjes en een koffietas. Deze foto zou volgens de berichten genomen zijn ergens in Gaza. Er heerst verontwaardiging bij de foto, bijvoorbeeld bij volgende X-gebruiker:

Screenshot van Twitteraccount van WizardSX. Deze foto werd intussen meer dan 350.000 keer bekeken.

Ook in de reacties onder het bericht heerst verontwaardiging. “Triestig dat mensen hier blij van worden” en “dit is heel onrespectvol”, valt onder meer te lezen.

Eerdere valse beelden over conflict tussen Israël en Hamas

De huidige oorlog tussen Israël en Hamas brak uit op 7 oktober nadat Hamas verschillende doelwitten in Israël aanviel. Sinds 8 oktober voert Israël een continue stroom aan bombardementen uit op de Gazastrook. En sinds 27 oktober zette het Israëlisch defensieleger (IDF) ook een grondoffensief in. Een volledig overzicht van de gebeurtenissen valt hier te lezen.

Volgens een artikel van Knack bracht het conflict een propagandaoorlog met zich mee langs beide strijdende kanten. Hierdoor circuleren heel wat beelden die nep zijn (zie bijvoorbeeld hier) of hergebruikt worden uit eerdere conflicten (zie bijvoorbeeld hier). Voor deze factcheck controleren we of de foto van de soldaat op de koffie in oorlogsgebied echt is.

De foto kent nog een andere, veel gedeelde versie

Wanneer we via een reverse image search via Google Lens zoeken op de afbeelding blijkt dat de er nog een andere versie van de foto bestaat zonder tafel met koekjes en zonder graffiti op de achtergrond. Martin Tuitero, een populair account dat oorlogsbeelden verifieerd, toont op X volgend beeld waarbij hij claimt dat zijn afbeelding de oorspronkelijke, onbewerkte foto is.

Screenshot van de tweet met foto zonder graffiti en salontafel.

Ook op andere sociale media kanalen (zie hier en hier) wordt gesuggereerd dat de foto met de tafel fake zou zijn. Waar de foto voor het eerst gepost werd, konden we echter niet achterhalen. De oudste versies van de foto met en zonder tafel dateren allebei van 12 november. Op sociale media wordt wel herhaaldelijk verwezen naar Telegram wanneer het over de oorsprong van de foto gaat. Daar zijn beide foto’s ook terug te vinden (zie hier).

Doordat we de oorspronkelijke bron niet kennen, kunnen we ook geen uitspraken doen over de identiteit van de man op de foto. Vermoedelijk gaat het, gezien de typische legeruitrusting, om een Israëlische soldaat.

Beeldonderzoek toont dat de tafel hoogstwaarschijnlijk door AI werd toegevoegd

Omdat beide versies van de foto op dezelfde dag (12 november) verschenen, en er geen oudere versies van de foto terug te vinden zijn, consulteren we dr. Hannes Mareen van het UGent-imec onderzoeksteam IDLab-MEDIA. Daar zijn ze gespecialiseerd in de analyse van beeldmanipulatie. Onderzoeker Mareen analyseerde beide afbeeldingen en concludeert dat de afbeelding met de tafel hoogstwaarschijnlijk vervalst is: “De vervalsing van de tafel gebeurde waarschijnlijk met behulp van generatieve AI. Van de blauwe graffiti zie ik echter geen duidelijke sporen van manipulatie, al lijkt het in de context het meest waarschijnlijk dat dit ook achteraf digitaal toegevoegd is.”

De vermoedelijke manipulatie is op het eerste zicht misschien niet geheel merkbaar, maar Mareen wijst op enkele zaken die visueel niet kloppen aan de afbeelding: “de plastic fles onder de voet van de soldaat lijkt te zweven en stopt abrupt halverwege, de tas heeft twee oortjes die niet symmetrisch zijn en de kleur van het zand dat door de onderkant van de tafel te zien is, is significant verschillend van het andere zand op de foto. Zulke vreemde fouten die op het eerste zicht juist lijken, maar bij diepere analyse geen steek houden, zijn vaak een teken van generatieve AI.”

Ten slotte levert Mareen ook bewijs aan voor zijn bevindingen aan de hand van een analyse met de beeldmanipulatiedetectie methode TruFor. Die analyse kan objectieve indicaties van manipulatie geven en wordt gebruikt door IDLab. Die toont dat de tafel op de heatmap afwijkt ten opzichte van de rest van de afbeelding. De TruFor analyse toont echter geen sporen van vervalsing over de graffiti in de achtergrond. Ten slotte gebruikte Mareen de TruFor analyse ook op de foto zonder tafel. Daaruit bleken geen duidelijke sporen van manipulatie.

Analyse via de TruFor heatmap. Meer info vind je op het COM-PRESS dashboard.

Mareen wijst er echter ook op dat andere detectiemethoden (zie hier) geen duidelijke indicatie van manipulatie weergeven in de gebieden rond de tafel en graffiti. Daarom concludeert Mareen dat de afbeelding ‘hoogstwaarschijnlijk’ bewerkt werd met AI.

Conclusie

De foto van de Israëlische soldaat werd hoogstwaarschijnlijk bewerkt door generatieve artificiële intelligentie. Vreemde fouten, zoals een koffietas met twee oren en een zwevende fles, wijzen daarop. Ook een beeldmanipulatie-analyse op de afbeelding toont sporen van manipulatie bij de tafel. Bij de graffiti in de achtergrond waren echter geen sporen.