Griep en COVID-19 zijn niet hetzelfde, maar coronamaatregelen maken wel korte metten met de griep

Normaal gezien bevindt België zich rond deze tijd van het jaar in het midden van het griepseizoen. Dit jaar bevinden we ons echter ook nog steeds in het midden van de COVID-19-pandemie en de combinatie van die twee leidt in de media en op sociaalnetwerksites tot vele beweringen over COVID-19 en de griep. We zetten een aantal populaire claims op een rijtje en controleren of ze wel kloppen.

5 februari 2021

Ten eerste blijkt dat de huidige coronacijfers niet uit verkeerd gecategoriseerde griepgevallen bestaan. De bewering dat de coronamaatregelen de griep dit seizoen sterk onderdrukken wordt dan wel weer bevestigd door verscheidene studies. Tot slot is er de bewering dat het onmogelijk of op zijn minst onwaarschijnlijk is dat de coronamaatregelen de griep haast volledig onderdrukken maar er niet in slagen om COVID-19 tot gelijkaardige dieptes te laten zakken. Specifieke studies over deze bewering bestaan niet, maar veel indirect bewijsmateriaal toont wel aan waarom de griep gemakkelijker klein te krijgen is dan COVID-19.

COVID-19 is niet gewoon de griep…

“Alles wat griep was heet nu corona.” Op sociale media duikt geregeld de bewering op dat corona hetzelfde is als de gewone griep, die nu de naam “corona” of “COVID-19” zou krijgen. Het gaat echter om twee verschillende ziektes die het gevolg zijn van verschillende virussen. De ziekte COVID-19 wordt veroorzaakt door het virus SARS-CoV-2, dat eind 2019 in China opdook en deel uitmaakt van een groep virussen die coronavirussen worden genoemd. De griep daarentegen is een ziekte die wordt veroorzaakt door diverse influenzavirussen, waarvan jaarlijks verschillende varianten circuleren.

… maar er zijn wel gelijkenissen tussen de twee

Dat COVID-19 en de griep absoluut niet hetzelfde zijn, betekent niet dat er geen gelijkenissen bestaan tussen de twee. Beide ziektes verspreiden zich via speekseldruppeltjes van patiënten die door anderen ingeademd worden. Ook kan je zowel de griep als COVID-19 oplopen door een besmet oppervlak aan te raken. Daarnaast zijn vele symptomen gelijkaardig: ze veroorzaken allebei koorts, hoesten, pijn in het lichaam en soms braken en diarree.

Coronastatistieken bevatten geen grieppatiënten

Omdat de griep en COVID-19 zoveel zichtbare gelijkenissen vertonen mag het niet verbazen dat regelmatig de claim wordt gemaakt dat griepbesmettingen deze winter onterecht in de coronastatistieken terechtkomen. De statistieken die in de Vlaamse media worden verspreid hebben het echter over “bevestigde gevallen”. Sciensano, dat de statistieken verzamelt, spreekt enkel van een bevestigd geval als er een laboratoriumtest werd uitgevoerd waarvan het resultaat positief blijkt te zijn. Hierbij worden de resultaten van alle verschillende types testen samengeteld. Louter op basis van – gelijkaardige – symptomen kan een griepbesmetting dus niet in de officiële coronastatistieken terechtkomen.

Enkel als een griepbesmetting kan leiden tot een vals-positieve COVID-test, kunnen grieppatiënten in de coronastatistieken belanden. In een factcheck van persagentschap Reuters werd die mogelijkheid weerlegd door dr. Rob Shorten, een microbioloog verbonden aan de Britse Association for Clinical Biochemistry & Laboratory Medicine. Hij maakte een onderscheid tussen twee verschillende soorten testen. PCR-testen, die werkt met een staal uit de neus, zijn specifiek ontworpen om genetisch materiaal van SARS-CoV-2 op te sporen. De kans dat ze door een ander virus een positief resultaat zouden geven is nagenoeg onbestaande. Antilichaamtesten daarentegen kunnen soms wel andere coronavirussen detecteren. Omdat sommige verkoudheden veroorzaakt worden door coronavirussen kan hier wat overlap zijn, maar dat is niet het geval voor de griep. Die wordt namelijk veroorzaakt door influenzavirussen, niet door coronavirussen.

Coronamaatregelen houden inderdaad de griep tegen

De circulatie van het griepvirus in België is deze winter tot nu toe uitzonderlijk beperkt. Eén specifieke verklaring voor het fenomeen keert steevast terug in zowel nieuwsmedia als op sociaalnetwerksites. “Coronamaatregelen houden griep buiten de deur” kopte De Standaard op 27 januari. Verscheidene wetenschappelijke studies bevestigen dat de coronamaatregelen inderdaad verantwoordelijk zijn voor het abnormaal lage griepcijfers.

Dit is ten eerste het geval voor landen in het zuidelijk halfrond. Daar valt de winter tijdens onze zomermaanden en zij hebben dus al een volledig griepseizoen doorgemaakt tijdens de COVID-19-pandemie. Een studie met gegevens uit Zuid-Afrika, Chili en Australië bevestigt de opmerkelijke samenhang tussen coronamaatregelen en uitzonderlijk kleine aantallen griepgevallen. Landen in het noordelijk halfrond vertoonden een gelijkaardig patroon aan het einde van de winter van 2019-2020, toen de eerste coronamaatregelen ingevoerd werden. Ook tijdens de zomer, wanneer griepcirculatie wel bestaat maar sowieso erg beperkt is, werden vorig jaar bijzonder lage aantallen besmettingen met de griep opgetekend. Studies bevestigen dat dit onder meer het geval was in de Verenigde Staten, Taiwan, Singapore en Noorwegen.

Elk van deze studies geeft dezelfde reden voor het positieve effect dat de coronamaatregelen hebben op de griep: omdat de griep zich op dezelfde manier verspreidt als COVID-19, helpen dezelfde maatregelen om beide ziektes in te dijken. De mondmaskers, afstandsregels, handhygiëne en beperkte sociale contacten die bedoeld zijn om ervoor te zorgen dat COVID-19 afgeremd wordt, zorgen er tegelijk dus voor dat de griep nauwelijks kan circuleren.

Sommige studies geven wel aan dat het griepvirus het afgelopen jaar mogelijk meer onder de radar kon blijven omdat minder op griep getest werd omwille van COVID-19. Gegevens uit onder andere Australië spreken die redenering echter tegen: toen na de initiële uitbraak van COVID-19 opnieuw meer naar de griep gezocht werd, bleek die nog steeds even afwezig als aanvankelijk gedacht.

Hoge coronacijfers ondanks maatregelen, bijna geen griep dankzij maatregelen: een contradictie? Waarschijnlijk niet

“De cijfers stijgen door de non-believers. De griep is er niet door de maatregelen. Zoek de fout.” Varianten van deze tweet zijn vandaag de dag populair op sociale media. Ze komen er steevast op neer dat het onmogelijk is dat de griep volledig onderdrukt wordt door dezelfde maatregelen die er niet in slagen de circulatie van COVID-19 tot een gelijkaardig laag niveau te reduceren. Er zijn momenteel geen studies beschikbaar die de link tussen de coronamaatregelen en de griep vanuit dit specifieke perspectief bestuderen. Veel bewijsmateriaal toont echter wel indirect aan waarom COVID-19 een taaiere tegenstander voor de maatregelen blijkt te zijn dan de griep.

COVID-19 circuleert onmiskenbaar veel meer dan de griep

De huidige Belgische corona- en griepcijfers spreken enigszins voor zich: in een tijd van allerhande strenge maatregelen lijkt de griep spoorloos, terwijl het aantal bevestigde COVID-19-besmettingen al enkele weken gestabiliseerd lijkt te zijn op een oncomfortabel hoog niveau, na een stevige piek in de herfst. Zoals eerder vermeld kunnen grieppatiënten niet opduiken in de coronastatistieken. Het is dus in ieder geval niet onmogelijk dat de maatregelen de griep volledig onderdrukken maar COVID-19 niet in dezelfde mate kortwieken.

COVID-19 is besmettelijker

Onderzoek wijst bovendien uit dat COVID-19 vandaag de dag hoe dan ook moeilijker te bestrijden is dan de griep. Om te beginnen is COVID-19 besmettelijker dan de griep. Een studie die het effect van de Japanse coronamaatregelen beschreef concludeerde net hetzelfde, precies op basis van het feit dat COVID-19 en de griep niet tot hetzelfde lage niveau werden teruggebracht door de maatregelen.

Massale vaccinatie tegen griep, nog niet tegen COVID-19

Daarnaast is er natuurlijk ook vaccinatie. De eerste vaccins tegen COVID-19 werden pas recent goedgekeurd en voorlopig bevinden we ons in België nog in de beginperiode van een massale vaccinatiecampagne. Bij het schrijven van dit stuk had amper 3,03% van de Belgische volwassenen een eerste dosis gekregen en 0,19% een tweede. Daarentegen had België 2,9 miljoen dosissen van het griepvaccin klaar voor het griepseizoen van 2020-2021. Verschillende eerder vermelde studies halen aan dat vaccinatie een essentiële oorzaak van de afwezigheid van de griep blijft, naast de coronamaatregelen. Vaccinatie en de maatregelen werken als het ware samen om de griep de kop in te drukken, wat bij COVID-19 nog niet het geval is.

Immuniteit door eerdere griepbesmetting

Naast vaccinatie speelt ook immuniteit door eerdere blootstelling aan het virus zelf een rol. Omdat SARS-CoV-19 zo nieuw is, is haast niemand al immuun. Voor de griep ligt dat anders: jaarlijks krijgt een groot deel van de mensheid te maken met het virus en zo wordt immuniteit opgebouwd die ook bij volgende uitbraken helpt, zelfs al keren de influenzavirussen steevast terug in gemuteerde varianten.

Maatregelen hebben bewezen impact op COVID-19

Tot slot ligt er nog een laatste valkuil in de vergelijking tussen de griep en COVID-19: dat de griep onder invloed van de maatregelen bijna afwezig is en COVID-19 wel ruim blijft circuleren wil nog niet zeggen dat diezelfde maatregelen géén effect hebben op COVID-19. Verschillende studies tonen namelijk aan dat de verspreiding van COVID-19 nog veel dramatischer zou zijn zonder de maatregelen. Eén simulatie toonde bijvoorbeeld aan dat er in New York tegen 31 mei ongeveer 80% minder gevallen geweest zouden zijn als de autoriteiten de regels één week eerder hadden opgelegd. Een gelijkaardige simulatie kwam tot de conclusie dat de strikte maatregelen in Wuhan eveneens een veel grotere catastrofe vermeden.

✻

Geraadpleegde Bronnen

Pieter Dernau

Pieter studeerde Taal- en Letterkunde en Politieke Wetenschappen. Sinds 2020 werkt hij voor Factcheck.Vlaanderen. In september 2021 werd hij hoofdredacteur.

✻

Steun ons!