Waar komt dit nieuws vandaan?
Ons afweersysteem valt geen kankercellen aan, omdat kankercellen niet erkend worden als ‘lichaamsvreemd’. Om het afweer- of immuunsysteem te prikkelen, moet een indringer herkend worden als potentieel gevaarlijk. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij ziekmakende bacteriën en virussen. Het immuunsysteem ‘labelt’ ze als potentieel gevaarlijk en maakt vervolgens antistoffen aan die de bacteriën en virussen vernietigen. Duitse wetenschappers van de Johannes Gutenberg Universiteit zijn erin geslaagd om stukjes genetisch materiaal van kankercellen te verpakken in nanopartikeltjes die sterk gelijken op virussen (1). Nanopartikeltjes zijn ultrakleine deeltjes van 1 tot 100 nanometer diameter (1 nanometer is 1 miljardste van 1 meter). Door deze pakjes met genetisch kankermateriaal te injecteren in muizen, maakte het immuunsysteem van de proefdieren antistoffen aan tegen het genetisch materiaal van de kankercel. Daarop voerden ze verschillende experimenten uit.
In een eerste proef werden muisjes ‘gevaccineerd’ met de nanopartikeltjes en enkele weken later werden bij deze muisjes kankercellen ingebracht. Als controle fungeerden andere muisjes, die het vaccin niet kregen, maar wel de kankercellen. De gevaccineerde muisjes bleven kankervrij terwijl de niet-gevaccineerde de kanker verder ontwikkelden.
In een tweede proef kregen muisjes eerst kankercellen toegediend en daarvan kreeg de helft vervolgens het kankervaccin. Bij de gevaccineerde muisjes verdween de tumor en bij de niet-gevaccineerde diertjes bleef de kanker doorgroeien.
In een derde proef werd delen van het immuunsysteem uitgeschakeld en vervolgens werd het kankervaccin toegediend, om uit te zoeken welke onderdelen van het immuunsysteem precies reageerden op het vaccin.
Ten slotte werden drie mensen met uitgezaaide huidkanker (melanoom) behandeld met het vaccin: eerst met een lage dosis, vervolgens met een hogere dosis. Doel was kijken of ze dit ook verdroegen. Alle drie ontwikkelden ze voorbijgaande griepachtige symptomen. Doel van de studie was enkel de veiligheid bij mensen testen, maar in dit geval werd ook gekeken naar het effect. Bij één patiënt waren tumor en uitzaaiingen gekrompen; bij de tweede was de eerder verwijderde tumor niet teruggekomen, en bij de derde waren de uitzaaiigen niet groter geworden.
De onderzoekers spreken van een belangrijke doorbraak in het onderzoek naar een kankertherapie die voor alle kankers kan werken.
Hoe moeten we dit nieuws interpreteren?
Het is nog veel te vroeg om dergelijke uitspraken te doen. De publicatie geeft een reeks interessante dierproeven weer, maar deze moeten nog bevestigd worden bij mensen. Drie kankerpatiënten die op korte termijn werden opgevolgd, tonen wel verbetering, maar in de praktijk betekent dit eigenlijk niets. Ook is niet bekend of deze techniek ooit zal kunnen worden toegepast voor alle kankers, wat de onderzoekers in hun enthousiasme wel aan de media vertelden. Eigenlijk is het afwachten op verder onderzoek bij mensen vooraleer we victorie kunnen kraaien.
Conclusie
Onderzoekers zijn erin geslaagd om via nanopartikeltjes waarin ze genetisch materiaal van kankercellen hadden ingebouwd, het immuunsysteem te prikkelen tegen de overeenkomstige kanker. Theoretisch kan genetisch materiaal van zowat alle types kanker worden ingebouwd in deze nanodeeltjes, vandaar ‘universeel kankervaccin’. Het gaat hier echter om experimenten met muizen, dus kan het nog alle kanten opgaan. Eerst is uitgebreid onderzoek bij mensen nodig vooraleer we van een echte doorbraak kunnen spreken.
