Waar komt dit nieuws vandaan?
Ijs bij een sportletsel
Bij een sportletsel, zoals een verstuiking, is afkoelen een veelbeproefd eerstehulpmiddel om zwelling en pijn te beperken. Je wikkelt wat ijsblokjes in een handdoek en legt dit zo’n 20 minuten op het letsel. Als je geen ijs bij de hand hebt, kan je ook koud water gebruiken.
Koude douches
Koude douches worden door sommigen aanbevolen om het afweersysteem te versterken. Regelmatig een halve tot anderhalve minuut onder de koude douche staan, zou daarbij volstaan om je gezonder te maken.
Cryotherapie
Een nog extremere vorm hiervan is cryotherapie, zoals de Wim Hof-methode (1), waarbij je een tijdlang in ijskoud water vertoeft of eventjes in een koudekamer verblijft met een luchttemperatuur ver onder het vriespunt (de extreemste koudekamer gaat tot -160°C). Volgens de aanhangers van deze koudetherapieën, waaronder de Nederlandse ‘iceman’ bieden ze veel voordelen voor de gezondheid, zowel fysiek als mentaal.
Sporters zouden er bij uitstek wel bij varen, sneller herstellen of zelfs beter presteren. Het verblijf in een koudekamer mag maximum drie minuten duren en deelnemers dragen dikke sokken, handschoenen en warme kledij, zodat hun kerntemperatuur vrijwel normaal blijft en enkel de huidtemperatuur sterk afkoelt.
Hoe moet je dit nieuws interpreteren?
Is koude echt een wondermiddel of is het een mythe?
Ijs bij een sportletsel
Het lokaal afkoelen van een acuut sportletsel om pijn en zwelling te verminderen, wordt in de meeste richtlijnen aanbevolen. Toch blijken deze aanbevelingen niet zo sterk onderbouwd. Een recent literatuuroverzicht over ijs aanbrengen bij een enkelverstuiking, vindt zelfs geen overtuigend effect (2).
Koude douches
Voor koude douches is het bewijs zwakker. Het effect van dagelijkse een koude douche nemen werd onderzocht in een Nederlandse studie die suggereerde dat kort koud douchen kan leiden tot minder ziekteverzuim, maar ook dat was niet overtuigend.
Cryotherapie
Voor de talrijke vermeende gezondheidseffecten van cryotherapie in koud water of in een koudekamer ontbreekt eveneens bewijs. Er zijn wel veel studies gevoerd over de impact van cryotherapie op hoofdpijn, luchtweginfecties, depressie… maar doorgaans waren deze studies methodologisch wankel.
Zo werden bijvoorbeeld deelnemers uitgesloten die overgevoelig zijn voor koude, problemen hebben met hart, bloedvaten of luchtwegen of claustrofobie hadden. Een kritische analyse van de studieresultaten vindt geen duidelijke voordelen voor de gezondheid. Een aantal gemelde nevenwerkingen zijn sterk beven, hoofdpijn en zelfs oppervlakkige vrieswonden.
Koudekamers zijn ook onderzocht bij gezonde sporters, waaronder marathonlopers en voetballers. Ook voor hen werden geen duidelijke voordelen aangetoond. Een studie bij 31 marathonlopers die na de marathon in een koudekamer verbleven of in ijsbad gingen zitten, toont geen overtuigend effect op het spierherstel in vergelijking met placebo (4).
Conclusie
Koude is een veel gebruikt middel voor sportletsels, maar ook om de algemene weerstand te verhogen. Denk maar aan koude douches, zwemmen in ijskoud water of verblijven in een koudekamer met extreem lage temperaturen. De studies over de impact van dergelijke koudetherapieën vinden geen overtuigende voordelen. Ook niet bij sporters.
(3) Cochrane Oostenrijk, https://www.medizin-transparent.at/kaeltekammer/
(4) Wilson L, Cockburn E, Paice K et al. Recovery following a marathon: a comparison of cold water immersion, whole body cryotherapy and a placebo control. Eur J Appl Physiol. 2018;118:153-163.
