Er duiken meer ‘nieuwe’ ziektes op (en dat voorspellen wetenschappers al jaren)

Alternatieve blog- en opiniesites linken nieuwe of opnieuw opkomende ziektes steevast aan bijwerkingen van de coronavaccins. Dat klopt niet: een toename in uitbraken van infectieziekten werd al jaren geleden voorspeld als gevolg van onder andere klimaatverandering, dalende biodiversiteit en een toenemende wereldbevolking. Die toename heeft echter een complexe achtergrond en wordt door verschillende factoren beïnvloed.

16 augustus 2022

Wetenschappers voorspellen een toename in ziekte-uitbraken. Zowel het risico op uitbraken van gekende ziektes als het ontstaan van nieuwe infectieziekten stijgt.

Dit komt deels doordat we beter ziektes kunnen opsporen dan vroeger. Door vooruitgang in labotechnieken wordt de kans steeds kleiner dat een ziekte onontdekt blijft. Toch wijst onderzoek aan dat het aantal ziekte-uitbraken daadwerkelijk toeneemt.

Klimaatverandering verhoogt de kans op uitbraken. Dit zowel rechtstreeks – bijvoorbeeld omdat muggen die ziektes verspreiden beter gedijen bij een warmer klimaat, als onrechtstreeks – bijvoorbeeld door vaker voorkomende overstromingen.

Ook andere factoren zoals een verminderde biodiversiteit spelen een rol. In tegenstelling tot wat verschillende blogsites beweren, hebben de coronavaccins hier gelukkig niets mee te maken.

Het lijkt alsof er vandaag de dag veel meer nieuwe infectieziekten de kop opsteken dan vroeger: om te beginnen is er COVID-19, veroorzaakt door een nieuw coronavirus. Daar zijn de laatste maanden het apenpokkenvirus bijgekomen en de voorlopig onbekende hepatitisgevallen bij kinderen waarbij een adenovirus mogelijks een rol speelt. Zijn er tegenwoordig effectief meer uitbraken van infectieziekten? Of lijkt dit alleen maar zo omdat media er vaker over berichten?

Toename in ziekte-uitbraken wordt al jaren voorspeld én gerapporteerd door wetenschappers

Al jaren voorspellen wetenschappers dat door allerlei factoren er een toename in ziekte-uitbraken aan zat te komen. Zowel het risico op uitbraken van gekende ziektes als het ontstaan van nieuwe infectieziekten zou mettertijd toenemen door allerlei factoren. Onderzoekers van de Amerikaanse Brown-universiteit hebben het aantal ziekte-uitbraken doorheen de jaren in kaart gebracht. Zij stellen een toename per decennium vast.

Dat er tegenwoordig meer ziekte-uitbraken in de media lijken te komen, komt dus niet uitsluitend doordat de media er meer aandacht voor heeft. Doorheen de afgelopen decennia ontdekten artsen gewoon steeds meer ziekte-uitbraken.

Vooruitgang in laboratoriumtechnieken speelt mogelijks een rol

De manier waarop we tegenwoordig ziekteverwekkers opsporen, is niet meer hetzelfde als pakweg twintig jaar geleden. Vroeger waren we meer afhankelijk van arbeidsintensieve onderzoeksmethoden, zoals microscopie en complexe labo-analyses. Vandaag kunnen we met moleculaire diagnostiek al op enkele dagen een ziekteverwekker opsporen en het volledige genetisch materiaal ervan in kaart brengen.

De modernere manieren van diagnostiek, denk onder meer aan PCR-tests en antigentest, zijn ook veel gevoeliger dan oudere technieken. Sommige van deze technieken zijn ook bruikbaar in het Globale Zuiden, waar de kans op uitbraken door bepaalde soorten ziekteverwekkers hoger is dan het Noorden. Dit betekent dat er minder kans is dat een ziekteverwekker onontdekt blijft als die een ziekte-uitbraak veroorzaakt. Dit zou deels de toename in gerapporteerde ziekte-uitbraken kunnen verklaren.

Klimaatverandering verhoogt rechtstreeks de kans op nieuwe ziekte-uitbraken…

Door veranderingen in weerpatronen en het klimaat, door uitstoot van broeikasgassen, verandert het voorkomen en de impact van allerlei ziekteverwekkers. Jaarlijks publiceert The Lancet, een van de meest toonaangevende medische vakbladen, een overzichtsartikel van effecten van klimaatsverandering op gezondheid;

Volgens het recentste overzichtsartikel gaan ziekten die verspreid worden door muggen wellicht vaker voorkomen. Dit komt onder meer doordat muggen beter gedijen bij een gemiddeld warmer klimaat.

Dit effect werd bijvoorbeeld vastgesteld in Oost-Afrika. Warmere temperaturen zorgen er al jaren voor dat malaria zich er beter kan verspreiden. De impact van klimaatopwarming gaat gepaard met andere factoren. De malariaparasiet werd beter resistent tegen medicatie. Daarnaast neemt de mobiliteit van mensen tussen regio’s toe.

Ook voor Europa voorspellen wetenschappers een toegenomen verspreiding van malariamuggen en dus malaria zelf.

… maar ook onrechtstreeks via natuurrampen en andere ziekte-uitbraken

Klimaatverandering zorgt ook indirect voor meer ziekte-uitbraken via natuurrampen. Volgens wetenschappers zullen overstromingen vaker voorkomen. Poolse onderzoekers onderzochten in overstromingsgebieden hoeveel kleine zoogdieren in de vrije natuur besmet waren met het Hantavirus, een virus dat voor 1 op 3 besmette personen een dodelijk is. In gebieden met overstromingen waren meer dieren besmet dan in gebieden waar geen overstroming was.

Een uitbraak van de ene ziekte kan ook dat van een andere verergeren of uitlokken. Dit werd vastgesteld in ontwikkelingslanden. De uitbraak van COVID-19 verstoorde daar de gezondheidzorg wat leidde tot toename van malaria en andere ziekten, zoals Ebola. Volgens schattingen zijn er 69.000 extra overlijdens door malaria omdat de preventie en behandeling minder efficiënt kon gebeuren.

Ook verminderde biodiversiteit, overbevolking en andere problemen spelen een rol

De invloed van menselijke activiteiten beperkt zich niet tot de uitstoot van broeikasgassen en klimaatverandering, maar tast ook biodiversiteit aan. En dat heeft een effect op de infectieziektes die vanuit dieren op mensen kunnen overspringen.

Een interessant experiment bij muizen ondersteunt deze conclusie. Onderzoekers verminderden in een reeks velden de diversiteit van de muizenpopulatie. Een andere reeks velden werd als controle gebruikt. Voor en na de ingreep werd het aantal muizen dat besmet was met het eerder vermelde Hantavirus geteld. Op het einde van het experiment bleek dat in de velden met verminderde biodiversiteit het Hantavirus zich veel meer had kunnen verspreiden.

Een ander voorbeeld vinden we in het Malawimeer in het zuiden van Afrika. Daar komt de schistosomaparasiet voor, die meer dan 200 miljoen mensen treft en jaarlijks zorgt voor meer dan twintigduizend overlijdens. Die parasiet groeit in zoetwaterslakken en kan van daaruit mensen infecteren. Door overbevissing van vissen die op deze slakken jagen, is het aantal parasieten in het Malawimeer gestegen. En zo ook de hoeveelheid infecties met die parasiet.

Het risico op ziekte-uitbraken stijgt niet alleen in het Globale Zuiden, maar ook bij ons

De meeste van de hierboven beschreven effecten oefenen hun invloed vooral uit in ontwikkelingslanden. Dat betekent niet dat landen zoals België geen bijdrage leveren aan een hoger risico op ziekte-uitbraken.

Doordat meer ontwikkelde landen te veel antibiotica gebruiken, in bijvoorbeeld de veeteelt, ontwikkelt via die antibiotica resistentie bij heel wat bacteriën. Als die bacteriën mensen infecteren kan dat desastreuze gevolgen hebben, aangezien er minder en minder antibiotica zijn die nog werken tegen die bacterie. Antibioticaresistentie is vandaag al een groot probleem: cijfers van de CDC (de Amerikaanse Centra voor Ziektebestrijding en -preventie) tonen dat er in de EU jaarlijks 25.000 mensen overlijden aan de gevolgen van antibioticaresistentie.

Coronavaccins hebben niets te maken met de toename aan ziekte-uitbraken

Er zijn zoals hierboven beschreven talloze redenen waarom er nu meer uitbraken zijn van infectieziekten. De coronavaccins zijn daar geen van. De stijging in aantal ziekte-uitbraken begon immers al jaren geleden. Er is nog steeds geen onderzoek dat overtuigend een vermindering van de immuniteit aantoont, zoals verschillende internationale en Vlaamse factcheckers reeds schreven.

Conclusie

Artsen stellen de afgelopen decennia steeds meer ziekte-uitbraken vast. Dit komt deels omdat we gewoon beter worden in het opsporen van ziektes. Toch wijst onderzoek aan dat het aantal ziekte-uitbraken daadwerkelijk toeneemt. Volgens wetenschappers komt dit door zaken als klimaatverandering, verlies aan biodiversiteit en natuurrampen.

✻

Geraadpleegde Bronnen

Andreas Huysman

Andreas is in 2023 afgestudeerd als arts aan de UGent, met vooral interesse in immunologie en infectieziekten. In het academiejaar 2023-2024 studeert hij een master immunologie aan de universiteit van Oxford. Sinds mei 2021 schrijft hij voor Factcheck.Vlaanderen, vooral over medische onderwerpen.

✻

Steun ons!