Opschrift vastgebonden Oekraïners betekent 'plunderaar', niet 'collaborateur'

Via sociale media worden foto’s en video's van vernederde mensen uit Oekraïne gedeeld. Meestal zijn ze vastgebonden of - geplakt aan bomen of lantaarnpalen. Op heel wat video’s is te zien hoe Oekraïners ze slaan of hun kont ontbloten. De posters die de beelden delen, spreken vaak van collaborateurs, maar de video’s zelf noemen de slachtoffers plunderaars of saboteurs.

7 april 2022

factcheck (sociale) media Oekraine maatschappij

Op sociale media gaan foto’s en video's uit Oekraïne rond waarop mensen zijn vastgebonden aan bomen of lantaarnpalen.

De beelden komen inderdaad uit Oekraïne. Het is niet altijd duidelijk wie de daders zijn en wat hun motief is.

Sommigen beweren dat mensen met Russische sympathieën worden vastgebonden, maar de geanalyseerde beelden gaan steeds over mensen die beschuldigd worden van het plunderen van leegstaande huizen of een winkelcentrum, zoals in Cherson.

Het woord “мародер”, dat op beelden vaak terugkomt als opschrift, betekent dan ook niet “collaborateur”, maar “plunderaar”.

Ook de Vlaamse website tScheldt deelde op 22 maart enkele van deze beelden en schreef dat “Oekraïense burgers worden beschuldigd ‘marauders‘ te zijn (collaborateurs met Rusland). Er zijn Oekraïense paramilitaire groepen die het recht in eigen handen nemen om mensen zonder proces te doden, of minstens publiekelijk, letterlijk, aan de schandpaal te kleven.”

Beelden komen uit Oekraïne

De beelden zijn inderdaad uit Oekraïne afkomstig. Het Franse Libération en France Info konden een aantal beelden lokaliseren. Het gaat onder andere om beelden vlakbij het stadhuis van Enerhodar, bij het commercieel complex Arena City in Kiev, een winkelstraat in Poltava en bij een supermarkt in Irpin. Ook Knack kon een gelijkaardige foto lokaliseren waarop we een meisje in Lviv zien.

De identiteit van de Oekraïners die deze straffen uitvoeren, is doorgaans onbekend. Sommige pro-Russische accounts schrijven dat het om leden van het Azov-bataljon zou gaan, maar hun emblemen zijn nergens zichtbaar.

Getuigen vertelden aan France24 dat verschillende mensen deelnemen aan de straffen: veiligheidsagenten, verdedigingstroepen, maar ook toevallige passanten en bezorgde burgers. Het zou gaan om spontane acties, maar sommige Oekraïense autoriteiten gedogen het wel of moedigen het aan.

Opschrift betekent ‘plunderaar’, niet ‘collaborateur’

Op verschillende foto’s, zoals hier en hier, zien we een papier met het woord “мародер” op, of “Мародерів” in het meervoud. Het betekent zowel in het Oekraïens als Russisch ‘plunderaar’: “een persoon die op het slagveld of in het gebied van militaire operaties doden of burgers berooft”. De beelden die France24 en Libération analyseerden, gaan dan ook steeds over mensen die beschuldigd worden van het plunderen van leegstaande huizen of winkels.

Ook in bijschriften op sociale media duikt het woord “мародер” vaak op. Verschillende lokale Telegram-groepen roepen op om plunderaars te pakken en delen foto’s van vermoedelijke daders. Zo deelde bijvoorbeeld een Telegram-account uit de stad Chuchuiv op 13 maart een oproep om een plunderaar te vangen: “We hebben hulp nodig bij het vangen van een plunderaar die huizen en appartementen opent…Hij had een termijn van 12 jaar, maar de gevangenis werd vernietigd en hij begon zijn gebruikelijke ding te doen. Als iemand hem heeft gezien, laat het me dan weten!”

Een dag later post het account een foto van een gewonde man vastgebonden aan een boom met de melding dat de plunderaar gevat werd.

Pro-Russisch twitteraccount deelde beelden

Het twitterprofiel van een zekere ‘Juan Sinmiedo’ deelde heel wat van dit soort foto’s. Volgens het account gaat het niet enkel om plunderaars, maar ook om mensen met Russische sympathieën. Het is natuurlijk niet uitgesloten dat ook pro-Russische inwoners op eenzelfde manier gestraft worden, maar dat is niet de betekenis van het woord “мародер” en komt niet overeen met de context van de teruggevonden beelden.

Knack vond dat het twitteraccount al actief was sinds 2015, maar dan onder een andere naam. Het account begon vanaf het begin van de oorlog in Oekraïne plots honderden pro-Russische tweets te versturen. Twitter schorste later het account wegens het schenden van de regels van het platform.

Plunderaars in uitgebrand winkelcentrum in Cherson

Een artikel van een lokale nieuwssite, over een brand van het Fabrika-winkelcentrum in Cherson, geeft een blik op het soort gebeurtenissen dat aanleiding geeft tot de straffen.

Volgens het artikel was er op 1 maart een gevecht waarbij het Russische leger op Fabrika schoot en het winkelcentrum brand vatte. Verschillende beelden wijzen er inderdaad op dat Fabrika op 1 maart in brand stond na een Russische raketaanval.

Na de brand zouden er plunderaars actief geweest zijn in het gebouw. Het winkelcentrum zou opgeroepen hebben om de spullen van plunderaars af te nemen. Bij het artikel staan verschillende foto’s van gestrafte ‘plunderaars’. Op filmpjes gedeeld op sociale media zien we inderdaad dat mensen die met spullen uit het winkelcentrum komen, worden benaderd en gecontroleerd.

Wij konden twee foto’s uit Cherson lokaliseren. De oudste versies die we konden vinden, dateren van 2 maart, een dag na de brand van het winkelcentrum. Zo toont deze foto een man met de broek op de enkels vastgebonden aan een lantaarnpaal met naast hem enkele elektronische spullen. Aan de achtergrond is op te maken dat de foto werd genomen aan het gemeentehuis van Cherson.

Ook een beeld van twee meisjes die op dezelfde manier gestraft werden, vond plaats in Cherson. Hetzelfde beeld vinden we terug op het bewuste twitteraccount ‘Juan Sinmiedo’ en in het artikel van tScheldt. Daarnaast circuleren ook nog andere foto’s en een filmpje van de vastgebonden meisjes.

Een ander filmpje toont dezelfde 2 meisjes die uit de vooringang van het uitgebrande winkelcentrum komen met een winkelkar geladen met zakken. Later zien we dat de makers van het filmpje de meisjes met een auto achtervolgen. De gezichten en kleding van de meisjes in het filmpje komen overeen met de foto’s, let bijvoorbeeld op de grote letter A op de jas van het meisjes met zwart haar.

De twee werden later vastgebonden aan een lantaarnpaal bij een groothandelsbakkerij, op 2,5 kilometer van het winkelcentrum.

Op 3 maart waarschuwde de burgemeester van Cherson, Ihor Kolykhaiev, voor plunderaars op zijn Facebookpagina: “Ik wil ook kort enkele inwoners van Cherson toespreken. Ik schaam me voor je. Ik schaam me verdomd om video's te zien van gezonde, sterke mensen die winkelcentra, winkels en supermarkten kapot maken.”

Strengere straffen voor plunderaars

Naast de burgemeester van Cherson spraken ook andere burgemeesters, zoals die van Kiev, zich uit over het plunderen. Soldaat en stadsraadslid Mikhaïl Medvedchuk uit Pervomajsk deelde zelf beelden van vastgeplakte mannen met de tekst “plunderaars” op hun rug op facebook. Hij schreef dat zijn stad plunderen niet gedoogt.

Op 4 maart stelde Oleksandr Kornienko, voorzitter van het Oekraïens parlement in een persbericht dat “het tijdens een oorlog belangrijk is om verraders en plunderaars te bestrijden.” De wetgeving werd die dag dan ook aangepast om plunderen strenger te bestraffen in oorlogstijd.

✻

Geraadpleegde Bronnen

Ferre Wouters

Ferre is als onderzoeker verbonden aan de KU Leuven, en sinds maart 2022 hoofdredacteur. Hij werkte eerder bij onderzoeksbureau Ipsos, en studeerde Moraalwetenschappen en Conflict- en ontwikkelingsstudies aan de UGent. In 2018 deed hij in Noord-Ierland zijn eerste ervaring op als factchecker bij FactCheckNI. Sinds mei 2019 is hij actief bij Factcheck.Vlaanderen.

Joachim Hoste

Joachim is masterstudent geschiedenis aan de KU Leuven. Hij liep stage bij de nieuwsombudsman van VRT NWS en schrijft sinds maart 2022 voor factcheck.vlaanderen.

✻

Steun ons!