Nee, verkeerde voorspellingen in Belgische media wijzen niet op vervalste verkiezingen in Frankrijk

Bij de tweede ronde van de Franse parlementsverkiezingen van 7 juli haalden de partijen die zich verenigden als het Nouveau Front Populair verassend de meeste zetels, terwijl de partij Rassemblement National de derde grootste werd. Enkele alternatieve websites beweren dat de verkiezingen vervalst zijn, omdat verschillende Belgische media op verkiezingsavond meldden dat Rassemblement National als winnaar uit de bus kwam. Maar de exitpolls waar Belgische media naar verwezen, zijn terug te brengen tot voorspellingen die dateren van vóór de verkiezinsdag. Ze komen niet overeen met de berekeningen die studiebureaus later op de avond publiceerden, die wel degelijk in lijn lagen met de uiteindelijke resultaten.

12 juli 2024

Kort voor het sluiten van de stembureaus riepen verschillende Belgische media Rassemblement National uit als winnaar van de Franse parlementsverkiezingen. Volgens online berichten toont dit aan dat de verkiezingen, waarbij Rassemblement National uiteindelijk pas de derde grootste werd, gemanipuleerd zijn.

Dat klopt niet. De zogenaamde exitpolls komen niet overeen met de berekeningen die onderzoeksbureaus publiceerden na het sluiten van de stembureaus. De cijfers die in Belgische media verschenen, zijn terug te brengen tot voorspellingen van dagen voordien.

Officieel bestaan er geen exitpolls in Frankrijk. Het delen van peilingen en verkiezingsresultaten op verkiezingsdag is er verboden. Franse onderzoeksbureaus ontkennen dat de zogenaamde exitpolls van hen komen.

Op zondag 7 juli, enkele uren voor het sluiten van de stembussen, deelden verschillende media in België voorspellingen waaruit zou blijken dat de partij Rassemblement National (RN) de meeste zetels zou winnen in de Franse parlementsverkiezingen.

Zo is in een bericht op X van de Franstalige krant La Libre, dat een miljoen keer bekeken werd, sprake van 228 zetels voor het RN. RTBF bracht dezelfde cijfers in een tv-nieuwsbulletin.

Bron: X.

Een uur na het bericht maakten verschillende Franse studiebureaus hun voorspellingen bekend. Die toonden een heel ander beeld: niet het RN, maar de partijen die zich verzamelden onder de groep Nouveau Front Populair zouden de meeste zetels halen. De dag erop bevestigden de definitieve resultaten dat: het NFP is de grootste met 182 zetels, het RN derde met 143. Daarmee haalde het RN 85 zetels minder dan de voorspellingen in de Franstalige media in België.

Enkele alternatieve blogsites halen de Belgische voorspellingen aan als bewijs dat de verkiezingen in Frankrijk vervalst zouden zijn. Dat grote onderzoeksbureaus “op het laatste moment hun voorspellingen plots helemaal lieten omslaan”, zou wijzen op manipulatie.

Studiebureaus ontkennen exitpolls

Volgens La Libre komen de 228 zetels voor het RN uit een exitpoll van onderzoeksbureau Ipsos. Een andere, gelijkaardige exitpoll zou dan weer door Harris Interactice afgenomen zijn. De exitpoll is niet terug te vinden bij Ipsos. Zij ontkenden via een bericht op X dat het om echte cijfers gaat. De echte schatting die Ipsos kort daarna publiceerde, ligt veel meer in lijn met de uiteindelijke resultaten.

Ook Harris Interactive ontkent het bestaan van de exitpoll. “Die cijfers komen niet van ons. We hebben geen enkele exitpoll uitgevoerd”, laat adjuct-directeur Jean-Daniel Levy weten aan Factcheck.Vlaanderen. “Ik denk dat er op verkiezingsavond veel verkeerde informatie over data van verschillende studiebureaus werd gepubliceerd.”

Media beroepen zich op bronnengeheim

Mathieu Gallard, research director bij Ipsos Frankrijk, herhaalt in een reactie dat het gaat om een fake peiling. “We hebben geen andere cijfers opgeleverd in het weekend buiten onze voorspelling om 20 uur.” Hij wijst erop dat de cijfers uit de zogenaamde exitpoll al op de middag van verkiezingsdag op social media circuleerden. Zo vroeg kunnen er volgens hem nooit uitslagen zijn: “Het is onmogelijk om de zetelverdeling in te schatten voor 19 uur aangezien stembureaus pas sluiten tussen 18 en 20 uur."

Factcheck.Vlaanderen vroeg aan RTBF en La Libre waar de exitpolls vandaan komen. “Ik ontving de cijfers van een welingelichte bron die bevestigde dat het om een echte exitpoll van Ipsos gaat”, antwoordt journalist Marie Rigot van La Libre. “Meer kan ik niet vertellen vanwege het journalistiek bronnengeheim. Maar ik kan verzekeren dat we de data die we ontvangen altijd verifiëren.” Ook RTBF laat weten dat hun bronnen vertrouwelijk zijn.

Cijfers komen overeen met schatting van drie dagen eerder

Via een zoekopdracht vond Factcheck.Vlaanderen dat de voorspelling van La Libre en RTBF precies overeenkomt met een schatting die op 4 juli werd uitgebracht, drie dagen voor verkiezingsdag. Die voorspelling werd opgemaakt door het magazine La Grand Continent. Zij voorspelden de uitslag in de tweede ronde door per kiesdistrict het kiesgedrag in te schatten van mensen die in de eerste ronde niet gingen stemmen of op een partij stemden die in de tweede rond niet meer zou opkomen. Mogelijks werden deze cijfers per vergissing overgenomen als exitpoll in Belgische media.

Ook schatting van week voordien gebracht als exitpoll

Ook een nieuwsbericht van Belga, overgenomen door verschillende Franstalige media, stelde vlak voor het sluiten van de stembureaus dat het Rassembelment National op kop lag om de verkiezingen te winnen. Ze verwezen daarbij naar Le Soir, die zou rapporteren dat het RN “230 tot 290 zetels” zou winnen op basis van “schattingen van enquêtebureaus Ifop, Ipsos en Elabe”.

Le Soir publiceerde op 7 juli inderdaad een schatting van de drie bureaus, maar die dateert al van 30 juni, na afloop van de eerste ronde van de verkiezingen.

“We hebben de resultaten van exitpolls overgenomen in een nieuwsbericht, duidelijk verwijzend naar RTBF en Le Soir”, laat Youri de le Court van Belga weten. “Maar Le Soir verwijderde de informatie die ze net gepubliceerd had snel en vroeg ons om onze berichtgeving te corrigeren.” Belga publiceerde kort daarop een rechtzetting waarbij de cijfers werden ingetrokken. In haar berichtgeving liet Le Soir weten dat de voorspellingen die circuleerden, tegenstrijdig waren en ze daardoor nog geen conclusies kon trekken.

Er worden geen exitpolls uitgevoerd in Frankrijk

Exitpolls proberen de verkiezingsresultaten in kaart te brengen door aan kiezers te vragen op wie ze net gestemd hebben. Maar zulke exitpolls bestaan niet in Frankrijk. Het publiceren van peilingen op verkiezingsdag en de dag ervoor is er verboden en wordt beboet.

In plaats van exitpolls via bevragingen, maken studiebureaus gebruik van schattingen op basis van de getelde stemmen die de stembureaus doorgeven. Mathieu Gallard van Ipsos legt uit: “De resultaten van stembureaus die om 18 uur en 19 uur sluiten, worden in een statistisch model gegoten waarna we een nationale prognose kunnen doen van het aantal zetels per partij.”

Anders dan in België, mag er in Frankrijk niet gecommuniceerd worden over getelde stemmen voor 20 uur, het sluituur van de laatste stembureaus. Maar dat verbod geldt hoe dan ook niet voor buitenlandse media, waardoor de eerste resultaten van Franse verkiezingen vaak eerst via Belgische nieuwskanalen binnensijpelen. Maar die cijfers zijn dus niet altijd even betrouwbaar.

De Commission des Sondages is verantwoordelijk voor de controle op verkiezingspeilingen in Frankrijk. Secretaris-generaal Stéphane Hoynck bevestigt dat "geen enkele enquêtebureau in Frankrijk exitpolls uitvoert". Hij verwijst naar een rapport uit 2022 waarin de commissie kritiek uit op de "buitenlandse inmenging" van Belgische media door valse geruchten over de verkiezingsuitslag te verspreiden.

Verkeerde exitpoll bij Belgische verkiezingen

Bij de recente verkiezingen in België van 9 juni was er al een incident met een exitpoll in Franstalig België. Toen maakte RTL bekend dat PVDA met 24% van de stemmen de grootste partij zou worden in Wallonië. Dat zou blijken uit een peiling van de ULB.

Na de bekendmaking van de eerste resultaten, werd duidelijk dat de resultaten niet overeenkwamen met de exitpoll. De PVDA werd uiteindelijk pas de vierde partij met 12% van de Waalse stemmen. Later gaf professor Pascal Delwit, politicoloog bij de ULB, toe dat de onderzoekers een fout hadden gemaakt door de partijen PVDA en Les Engagés om te wisselen in hun analyses.

Conclusie

De zogenaamde exitpolls vormen geen bewijs dat de Franse parlementsverkiezingen werden vervalst. Oude berekeningen en voorspellingen werden in Belgische media ten onrechte voorgesteld als nieuws. Studiebureaus ontkennen dat zij zulke exitpolls zouden hebben uitgevoerd. Schattingen die de studiebureaus wél op verkiezingsdag hebben gemaakt, lagen wel degelijk in lijn met de uiteindelijke resultaten.

✻

Geraadpleegde Bronnen

Ferre Wouters

Ferre is als onderzoeker verbonden aan de KU Leuven, en sinds maart 2022 hoofdredacteur. Hij werkte eerder bij onderzoeksbureau Ipsos, en studeerde Moraalwetenschappen en Conflict- en ontwikkelingsstudies aan de UGent. In 2018 deed hij in Noord-Ierland zijn eerste ervaring op als factchecker bij FactCheckNI. Sinds mei 2019 is hij actief bij Factcheck.Vlaanderen.

✻

Steun ons!