Waar komt dit nieuws vandaan?
Verschillende onderzoeksgroepen zijn op zoek naar een universeel griepvaccin, dat mensen met één prik beschermt tegen alle mogelijke griepvirusvarianten. Griepvirussen ondergaan voortdurend kleine wijzigingen, waardoor het vaccin ieder jaar opnieuw moet worden aangepast en risicogroepen telkens weer gevaccineerd moeten worden. Griep kost niet alleen veel geld, maar maakt jaarlijks ook heel wat dodelijke slachtoffers. In België alleen overlijden jaarlijks tussen 700 en 1.000 mensen door griepcomplicaties. Een universeel vaccin zou veel leed kunnen voorkomen. Van de onderzoeksgroepen die het probleem bestuderen, hebben er twee onafhankelijk van elkaar een belangrijke doorbraak geforceerd. De eerste groep is het Nederlandse biotechbedrijf Crucell, onderdeel van Janssen Pharmaceuticals in de VS, en de tweede doorbraak werd bereikt door de Amerikaanse National Institutes of Health (1).
Het griepvirus heeft de vorm van een bol met uitsteeksels. Sommige eiwitten van de mantel (het oppervlak van de bol) veranderen snel, andere niet. Als gevolg van die wijzigingen moet het griepvaccin ieder jaar opnieuw worden aangepast. Beide onderzoeksgroepen zijn erin geslaagd een potentieel vaccin te ontwikkelen tegen stabielere eiwitten die voorkomen bij de meeste A-varianten van het griepvirus (je hebt ook nog B-varianten). Zo’n vaccin moet je dus niet keer op keer aanpassen. Beide potentiële vaccins werden getest bij muizen, fretten en apen, die besmet werden met het A-griepvirus. Een andere groep proefdieren werd wel besmet met griep, maar kreeg het vaccin niet toegediend. Alle gevaccineerde dieren ontwikkelden antistoffen tegen de viruseiwitten en ontwikkelden beduidend minder symptomen. Meer gevaccineerde muisjes overleefden.
De conclusie luidt dat twee nieuwe griepvaccins, gericht tegen een brede waaier van griepvirussen van het A-type, in de toekomst kunnen leiden tot de ontwikkeling van één universeel humaan griepvaccin.
Hoe moeten we dit nieuws interpreteren?
Resultaten van dierexperimenten gelden niet zomaar voor mensen. Omdat ook tests bij apen geslaagd zijn, is de kans wel groter dat het ook bij mensen zal werken. Apen staan dichter bij de mens dan muizen en fretten. Stel dat, in het beste geval, het vaccin ook bij mensen werkt, dan is dit griepvaccin nog niet voor morgen. Onderzoek naar veiligheid en effecten van deze vaccins bij de mensen nemen minstens nog 10 jaar in beslag.
Overigens werden hier ook geen universele vaccins getest, maar vaccins die tegen een bredere waaier van A-griepvirusvarianten actief zijn, maar niet tegen B-griepvirussen.
De huidige vaccins werken hooguit tegen enkele varianten.
Conclusie
De hoop op een universeel griepvaccin, waarvan je slechts één prik nodig hebt in plaats van iedere herfst een nieuwe dosis, is weer wat groter. Toch duurt het in het beste geval nog een tiental jaren vooraleer dergelijk vaccin daadwerkelijk beschikbaar zal zijn.
