Waar komt dit nieuws vandaan?
Het Antikankerfonds, een Belgische non-profitorganisatie met internationale actieradius, doorzocht de wetenschappelijke literatuur en analyseerden wat er gebeurt met teruggetrokken publicaties over kanker. Teruggetrokken publicaties zijn wetenschappelijke artikels waarin fouten gevonden worden na publicatie: ze krijgen het etiket ‘retraction note’ (teruggetrokken), maar blijven te vinden via bekende zoekmotoren voor medische publicaties. De fouten kunnen divers zijn: het kan gaan om niet-opzettelijke fouten, zoals een foute berekening, maar ook om opzettelijke misleiding (verzinnen van gegevens, manipulatie, fraude…).
Het Antikankerfonds stelde met haar onderzoek vast dat tussen 2000 en 2018 1512 wetenschappelijke publicaties over kanker werden teruggetrokken wegens fouten, maar dat het gemiddeld drie jaar duurt vooraleer deze fouten ontdekt worden en het betreffende artikel een label krijgt (1). Veel kankerpatiënten gaan zelf zoeken in de wetenschappelijke literatuur naar informatie en oplossingen voor hun kanker. Daarbij riskeren ze verkeerde informatie te verzamelen over therapieën, die er wel zeer wetenschappelijk uitziet, maar eigenlijk fout of frauduleus is. Van de teruggetrokken artikels over kanker gaat meer dan 20% over kankertherapieën, veelal niet-conventionele kankertherapieën en voedingssupplementen.
Hoe moeten we dit nieuws interpreteren?
Jaarlijks worden er gemiddeld 80 publicaties over kanker teruggetrokken, omdat ze fouten bevatten. Terugtrekken betekent dat ze een label krijgen, maar ze blijven wel online staan mensen kunnen ze delen. Soms komen ze op (misleidende) websites terecht die kankertherapieën aanprijzen die niet werken. Het label ‘teruggetrokken’ wordt op dergelijke websites doorgaans verwijderd. Er zijn frauduleuze wetenschappers bekend die op die manier therapieën trachten te verkopen. Ze zijn moeilijk te bannen van het internet.
Het publiek doet één derde van alle zoekacties via de medisch-wetenschappelijke zoekrobot PubMed. Veel hoger opgeleide kankerpatiënten maken daar gretig gebruik van. Zij riskeren daarbij misleidende informatie over kankerbehandelingen aan te treffen.
Dat er steeds meer fouten gevonden worden in wetenschappelijke publicaties bewijst niet dat onderzoekers meer fouten maken, maar kan ook het gevolg zijn van verbeterde opsporingsmethodes.
Twee organisaties houden zich specifiek bezig met het zoeken naar wetenschappelijke uitschuivers tussen alle gepubliceerde studies: RetractionWatch en PubPeer.
Conclusie
De Belgische organisatie Antikankerfonds stelt vast dat er steeds vaker fouten gevonden worden in wetenschappelijke publicaties over kanker. Deze publicaties krijgen wel een label (‘retracted’), maar blijven toch circuleren op internet. Dit kan kankerpatiënten op het verkeerde been zetten.
