Op 16 november verscheen een korte video op Twitter en Telegram met als opschrift “niets is wat het lijkt… #FakeOekraïne”. De berichten suggereren dat de oorlog in Oekraïne in scene is gezet. De video van 45 seconden toont foto’s van verschillende beschadigde gebouwen en straten telkens gevolgd door beelden waar diezelfde gebouwen onbeschadigd zijn.
Oorspronkelijk filmpje komt van Oekraïense TV-presentatrice
Via de InVID-tool kon Factcheck.Vlaanderen de oorspronkelijke bron van het Twitter-filmpje achterhalen. InVID is een tool dat je kan gebruiken voor het detecteren, verifiëren en analyseren van afbeeldingen en filmpjes. Dit artikel van Nederlandse collega’s Nieuwscheckers legt uit hoe je er zelf mee aan de slag kan.
Via de video-analyse vonden we de originele bron van het filmpje op het Instagramaccount van Yulia Palko, een Oekraïense TV-presentatrice en blogster. Op 15 oktober 2022 deelde zij de Instagramvideo met als onderschrift “Het leven gaat door en littekens zullen genezen. Oekraïners gaan door met herbouwen wat de bezetters hebben vernietigd”.
Video toont wederopbouw van Oekraïense gebouwen
In een before/after-video toont ze foto’s van beschadigde locaties door ingeslagen granaten, om vervolgens de huidige situatie te laten zien waarbij Oekraïense woongebouwen, scholen, winkelcentra en andere plaatsen werden hersteld. Het Oekraïense ministerie van defensie pikte het filmpje op en deelde het op 16 oktober op Twitter.
Eerder maakte Palko een gelijkaardig filmpje, maar dan in de omgekeerde volgorde: door Irpin en Boetsja voor en na Russische aanvallen te tonen.
Herstelling beschadigd winkelcentrum en tankstation nabij Kiev
Uit het onderschrift van de Instagramvideo kunnen we opmaken dat de video’s en foto’s in de regio van Kiev zijn gemaakt, zoals in Irpin en Boetsja. Aan de hand van een image reverse search via Yandex, een Russische zoekmachine, vonden we dat onderstaande foto zich in Irpin bevindt. Het gaat hier om het vernietigd winkelcentrum ‘White House’ in het Noordoosten van Irpin.
Intstagram Yulia Palko, White House in Irpin.
Aan de hand van kernwoorden vonden we in de stockfotocollectie Alamy onderstaande foto van een UPG tankstation in Myla, nabij Kiev. Via Google maps konden we vervolgens deze locatie bevestigen. Op de E40 snelweg, dat van Kiev naar Zhytomyr leidt, waren de sporen van beschietingen duidelijk zichtbaar.
Intstagram Yulia Palko, UPG tankstation in Myla.
Ook vernielde straten en schoolgebouwen hersteld
Via de InVID-tool konden we de locaties van foto’s met straten in puin achterhalen. Ze dateren van net na het bloedbad in Boetsja, begin april. De linkse foto werd door internationale media gebruikt zoals The New York Times. Na het vertrek van de Russische troepen lag de Vokzal'na-straat in Boetsja bezaaid met achtergelaten en vernietigde tanks. Op 31 mei werden de straten opgeruimd, bevestigt nieuwssite NPR.