Geen bewijs dat 40% van de zorg bestaat uit papierwerk

Op woensdag 6 november gaat het in het Vlaams Parlement over de werkdruk van het zorgpersoneel in Vlaanderen. “40% van de tijd zijn ze bezig met papier en niet met zorg,” vertelde parlementslid Koen Daniëls (N-VA) daarover. “Als we op administratie kunnen terugschroeven, kunnen mensen meer doen wat ze willen doen.”

“Als ik zie dat recente cijfers aantonen dat zorgverleners tot 40 procent van hun werktijd kwijt zijn aan administratie, dan zijn we natuurlijk wel op het verkeerde pad,” zei collegaparlementslid Els van Doesburg (N-VA) eerder in de commissie Welzijn. Ze citeert Zorgnet-Icuro, een Vlaams netwerk van zorgorganisatie, dat het cijfer ook in haar beleidsaanbeveling ‘Zorg in Balans’ publiceerde.

Cijfer komt uit masterproef

Daniëls bevestigt aan Factcheck.Vlaanderen dat hij Zorgnet-Icuro als referentie gebruikte. In de beleidsaanbeveling vinden we geen bronvermelding voor het cijfer. Wel komt het terug in een dubbelinterview op hun website. Daarin zegt hoofdarts van het Heilig Hartziekenhuis in Mol, Marc Naert, dat “40% van de tijd van ons zorgpersoneel, naar administratieve taken gaat”. In een telefoongesprek met Factcheck.Vlaanderen bevestigt Naert dit cijfer. “Het gaat over Vlaanderen,” aldus Naert. “We dienen aan drie beleidsniveaus te rapporteren, en dan nog het Het Vlaams Instituut voor Kwaliteit van Zorg (VIKZ) patiëntenplatform, waardoor de werkdruk verhoogt.”

Zowel Naert als Zorgnet-Icuro laten weten dat het cijfer afkomstig is uit een masterproef van collega Anita Jans, Verpleegkundig en Paramedisch directeur aan hetzelfde Heilig-Hartziekenhuis, die ook in het interview voorkomt. “Die 40% is het resultaat van een steekproef in een Limburgs hospitaal,” vertelt Anita Jans aan de telefoon. Ze deed onderzoek naar administratielast in het kader van de opleiding Zorgmanagement. Haar masterproef ‘Een actieonderzoek naar zinvolle taken op een afdeling geriatrie’ diende ze in 2021 in bij KU Leuven.

Steekproef bij afdeling geriatrie in ziekenhuis Hasselt

Voor het onderzoek werden 32 zorgverleners, waaronder ook een pastoor en sociale werkers, op een afdeling geriatrie in het Jessa ziekenhuis uitgenodigd. “Dit is het onderzoek waarop we ons baseerden voor onze aanbevelingen, die zowel Vlaams beleid adviseren als federaal,” aldus de woordvoerder van Zorgnet-Icuro. Uiteindelijk vullen 23 medewerkers de vragenlijst in. Uit de resultaten blijkt dat de deelnemers gemiddeld 41% van hun tijd aan administratie spenderen. 

Het cijfer wordt gespiegeld aan verschillende studies uit Amerika, Kenia en Nederland. De administratietijd varieert daarbij tussen 24% en 60%.

Verschil documentatie en registratie

De bevraging van Jans polste naar regeldruk die de werknemers ervaren. Het maakt daarbij geen onderscheid tussen documentatie en registratie. “Documentatie is essentieel voor het zorgproces,” aldus Koen Balcaen, directeur Verpleegkunde in UZ Leuven. “Het is een noodzakelijk onderdeel waardoor het voor zowel de patiënt als het zorgteam inzichtelijk blijft, vanaf de eerste kennismaking met de patiënt tot aan de nazorg.”

Bij registratie worden minimale verpleegkundige gegevens aan de overheden bezorgd, zoals het aantal bedden en het tijdstip waarop patiënten in en uit opname gaan.

“Ook administratieve gegevens zoals facturen worden meegestuurd,” zo bevestigt Dirk de Wachter van het VIKZ. “Op basis van die combinatie kan de federale overheid de complexiteit van de patiënten in een hospitaal inschatten en, aan de hand van een verdeelsleutel, een jaarlijkse begroting opmaken voor de kliniek.” Volgens Annelies Wijnant, woordvoerder van FOD Volksgezondheid, wordt die data ook ingezet voor kwaliteitsverbetering.

Geen representatieve cijfers voor Vlaanderen

Anita Jans bevestigt aan Factcheck.Vlaanderen dat er geen representatieve data voor België of Vlaanderen beschikbaar zijn. Ook de FOD Volksgezondheid kent geen recent onderzoek naar de administratietijd bij zorgkundigen in België.

Bij het UZ Leuven zou gemiddeld ongeveer 1,5 uur per dag naar administratie gaan. “Maar dat is een empirische inschatting zonder dat daar recente analyses zijn gebeurd”, verduidelijkt Balcaen. “In het UZ Gent hebben we hier geen tijdmetingen voor,” aldus professor Simon Malfait, zorgmanager bij UZ Gent. Wat betreft Vlaanderen, is er voorlopig dus enkel giswerk.

Conclusie

Er zijn geen Vlaamse cijfers bekend over administratietijd in de zorgsector. Het cijfer van 40% dat werd aangehaald in het Vlaams Parlement komt uit een beleidsaanbeveling van ziekenhuiskoepel Zorgnet-Icuro. Zij baseren zich op een masterproef van de KU Leuven. Daarin werd een steekproef van 23 zorgverleners bevraagd binnen de afdeling geriatrie van een ziekenhuis in Hasselt.