Nee, Greta Thunberg kan geen CO2 zien

6 mei 2019

Eind april publiceerde de Duitse krant Frankfurter Allgemeine een voorpublicatie van het boek ‘Scènes uit het hart’, waarin Malena Ernman, de moeder van klimaatactiviste Greta Thunberg, haar leven en dat van haar dochter beschrijft. In de voorpublicatie staat een alinea, die na een tweet van de krant, de voorbije dagen veel ophef veroorzaakte op sociale en zelfs in de klassieke media.

De verdwenen zin

De passage luidt als volgt:

‘Greta behoort tot de weinigen die koolstofdioxide met het blote oog kan herkennen. Ze ziet hoe de broeikasgassen uit onze schoorstenen stromen, met de wind de hemel in worden geblazen en de atmosfeer in een gigantische vuilnisbelt veranderen.

De krant tweette de bewuste passage, maar liet daarbij de laatste zin van de alinea weg. Nochtans is die belangrijk om te begrijpen waarover Ernman het heeft. Letterlijk staat er: ‘Zij is het kind, wij zijn de keizer. En wij zijn allen naakt.’

In Vlaanderen pikte Het Laatste Nieuws het bericht als eerste op, gevolgd door Radio1. In het programma De Wereld Vandaag vroeg een journalist vervolgens aan toxicoloog Jan Tytgat of het überhaupt wel mogelijk is dat iemand met blote oog CO2 kan zien, waarop Tytgat de claim weerlegde. Het verhaal kreeg zijn beslag op VRTNWS, in eerste instantie alweer zonder enige duiding en net als in de Duitse krant zonder de laatste zin van de alinea. Daardoor werd de bewuste passage uit het boek nogmaals buiten zijn context gepubliceerd.

Vals beeld

Door de laatste zin weg te laten, scheppen de media een eigenaardig beeld van Greta Thunberg. Het lijkt alsof haar moeder beweert dat haar dochter daadwerkelijk in staat is om CO2 met het blote oog te zien. De tweet van de Frankfurter Allgemeine werd de wereld ingestuurd zonder verdere duiding en zonder aan te geven in welke context de tweet of het stuk kaderen.

De nieuwe kleren van de keizer

In die laatste zin refereert de moeder van de klimaatactiviste aan het sprookje ‘De nieuwe kleren van de keizer’, van Hans Christiaan Andersen. In dat sprookje heeft Andersen het over een keizer die zo ijdel is, dat hij zijn kleren enkel door de allerbeste kleermakers laat naaien. Nadat hij zo ongeveer alle exclusieve gewaden in zijn bezit heeft, wil hij uiteindelijk kleren die gemaakt zijn in een stof die onzichtbaar is. Een stel bedriegers dient zich aan in het paleis en stelt hem voor om de keizer uit te dossen in kleren die alleen door slimme mensen kunnen worden gezien. Door zijn goedgelovige ijdelheid slagen de valse kleermakers er in om de keizer naakt te laten opdraven bij een officiële gelegenheid. Hijzelf is ervan overtuigd dat hij de fijnste kleren draagt, maar in werkelijkheid is hij poedelnaakt. Niemand reageert op de naaktheid van de keizer, uit angst voor represailles. De keizer zelf durft niet toe te geven dat hij zijn eigen kleren niet kan zien, wat zou betekenen dat hij niet van de slimste is. Uiteindelijk is het een kind dat tijdens een publiek optreden van de keizer de vervelende waarheid over de naakte keizer uitroept, waarna de rest van de menigte en ten slotte ook de keizer de ogen openen voor de realiteit. Het sprookje verwijst dus naar iets dat iedereen wel kan zien of weet, maar waartegen niemand protesteert of wat tegen durft te doen.

Twitteraars

De Frankfurter Allgemeine, en in haar spoor ook Het Laatste Nieuws en VRTNWS, trok met haar tweet de passage over de Greta Thunberg volledig buiten zijn context. Thunberg ziet niet letterlijk CO2-gas, zoals de tweet liet uitschijnen. Daarnaast stelt de moeder in de voorgaande alinea in het boek: ‘Weil sie das sieht, was wir anderen nicht sehen wollen’, ofwel, ‘ Ze ziet wat anderen niet willen zien’ .

Ouders Greta Thunberg reageren

“Het gaat hier vanzelfsprekend over een metafoor”, laten Svante Thunberg en Malena Ernman, de ouders van Thunberg, persoonlijk weten aan Factcheck.Vlaanderen. “Natuurlijk kan Greta geen CO2 zien, het is een metafoor, net als de atmosfeer die in een gigantische vuilnisbelt verandert. Dat is duidelijk voor ieder die het boek heeft gelezen.”

Zowel VRT NWS als Het Laatste Nieuws hebben de dag nadien hun berichtgeving rechtgezet.

Conclusie

Klimaatactiviste Greta Thunberg kan net zo min als u en ik CO2 zien met het blote oog, zoals haar ouders ons bevestigden. Haar moeder gebruikte de verwoording als metafoor, om uit te drukken hoe het meisje als één van de weinigen het klimaatprobleem onder ogen durft te zien, terwijl de rest van de wereld zijn ogen ervoor sluit. De Duitse krant Frankfurter Allgemeine heeft de passage van de moeder met haar tweet volledig uit zijn context getrokken, waardoor er de indruk ontstond dat Greta letterlijk CO2-gassen kon zien. HLN en Radio1 hebben het bericht overgenomen, zonder kritisch na te gaan wat er met de passage bedoeld wordt of wat de achterliggende boodschap is. VRT en HLN corrigeerden naderhand hun berichtgeving.

✻