Waar komt dit nieuws vandaan?
De beslissing van de Italiaanse rechtbank in maart 2012 bekrachtigde als eerste officiële instantie de misvatting over een verband tussen mazelenvaccinatie en autisme. Het vonnis werd zeer uitgebreid becommentarieerd in de Italiaanse pers en ging uiteindelijk viraal op sociale media.
Een Italiaanse onderzoeksgroep onderzocht de impact ervan op de vaccinatiegraad van kinderen in Italië. Ze stelde vast dat het aantal Italiaanse zoekopdrachten met de termen ‘vaccini autismo’ op internet met 600% toenam na maart 2012 en sindsdien hoog blijft. Een analyse van regionale gegevens over vaccinatie geregistreerd door het Italiaanse ministerie van volksgezondheid tussen 2006 en 2016 toont dat het percentage gevaccineerde zuigelingen (0 tot 24 maanden) plots vermindert na maart 2012. Deze daling werd niet alleen waargenomen voor het mazelenbofrubella-vaccin, maar voor alle aanbevolen vaccins voor kleine kinderen, bijv. tegen polio, difterie-tetanus-kinkhoest, hepatitis B en Haemophilus influenzae b.
Gemiddeld zakte de vaccinatiegraad met 1,2 tot 1,6%, met de grootste dalingen voor het mazelenbofrubella-vaccin (1,44%) en het hepatitis B-vaccin (1,55%). Het effect was het kleinst voor het Haemophilus influenzae b-vaccin, dat kleine kinderen beschermt tegen een bepaalde vorm van hersenvliesontsteking en in die periode sterk werd aanbevolen. De knik in de vaccinatiecurve was meer uitgesproken in streken waar lokale media veel aandacht besteedden aan het vermeende verband tussen mazelenvaccinatie en autisme. Voor de meeste vaccins zakte de vaccinatiegraad zelfs onder 95%, wat onvoldoende is om deze veelal gevaarlijke infecties onder controle te houden.
De onderzoekers besluiten dat het verspreiden van fake news over vaccins gevaarlijk is voor de volksgezondheid.
Hoe moeten we dit nieuws interpreteren?
Het is niet helemaal zeker dat de knik in de vaccinatiecurve een rechtstreeks gevolg is van de gerechtelijke uitspraak. De timing van de rechtzaak en de parallelle schijnbare versnelde daling van de vaccinatiedekking kunnen ook toevallig samenlopen. Dat neemt niet weg dat eerder gesuggereerd werd dat de moeilijke acceptatie van HPV-vaccinatie (tegen baarmoederhalskanker) getriggerd wordt door getuigenissen van vreselijke nevenwerkingen op Youtube (2).
De theorie dat het mazelenvaccin autisme kan veroorzaken is ontstaan na een publicatie van de Britse arts Andrew Wakefield in 1998. Hij meende, zonder dit verder te onderzoeken, een verband te zien tussen acht kinderen met autisme en mazelenvaccinatie, omdat autisme kort na toediening van het vaccin gediagnosticeerd werd. In de jaren erna werd dit zogezegde verband wel uitgebreid onderzocht in grotere studies met grote groepen kinderen, en het bleek niet te kloppen. Autisme is een aandoening die deels genetisch ontstaat, en uit onderzoek blijkt duidelijk dat er geen wetenschappelijke evidentie is voor een verband met mazelenvaccinatie.
De publicatie van Wakefield werd teruggetrokken en de arts werd geschorst, maar hij blijft tot vandaag hardnekkig vasthouden aan zijn gelijk. Antivaccinatiegroepen blijven eveneens deze lang achterhaalde misinformatie verspreiden, waardoor ouders van jonge kinderen gaan twijfelen. Dergelijk fake news verspreidt zich als een lopend vuurtje via sociale media. Er zijn al langer aanwijzingen dat misinformatie een impact heeft op de vaccinatiegraad. Dat een rechtbank een uitspraak doet over een vergoeding, betekent niet noodzakelijk dat ze het vermeende verband tussen autisme en vaccinatie bevestigt, maar zo komt het natuurlijk wel over. De rechtbank heeft hier, naast de media, een belangrijke verantwoordelijkheid in de impact op de volksgezondheid.
Conclusie
Italiaanse onderzoekers suggereren dat de media-aandacht rond een beslissing van een rechtbank in Rimini, namelijk dat ouders met een autistisch kind na mazelenvaccinatie recht hadden op een vergoeding, geleid heeft tot een daling van de vaccinatiegraad voor quasi alle aanbevolen vaccins voor kleine kinderen.
Mythes rond vaccinatie doorprikt
Vaccinoloog Pierre Van Damme (Universiteit Antwerpen), met wie we onze fact check rubriek vaccinatie op Gezondheid en Wetenschap maken, doorprikt in 5 minuten diverse misverstanden over vaccins.
Bekijk het filmpje hier
