Waar komt dit nieuws vandaan?
Het nieuwsbericht baseert zich op recent Deens onderzoek waarin bepaalde effecten van borstkankerscreening werden onderzocht (1). Van borstkankerscreening wordt verwacht dat het leidt tot een toename van het aantal ontdekte (vaak kleinere) ‘vroeg-stadium-tumoren’ en een afname van het aantal (vaak grotere) ‘laat-stadium-tumoren’: de tumoren worden immers eerder ontdekt. Ook kan bij borstkankerscreening een ‘voorstadium’ van borstkanker gevonden worden: dit zijn plekjes met onrustige cellen die later mogelijk kwaadaardig kunnen worden. Sommige van deze voor- en vroeg-stadium-tumoren hebben echter maar een zeer klein risico om uit te groeien tot een gevaarlijkere laat-stadium-tumor. Het zou daarom kunnen dat sommige vrouwen behandeld worden voor een voorstadium of beginnende tumor, die zonder ontdekking nooit tot echte problemen zou hebben geleid. Dit noemt men overdiagnostiek.
De Deense onderzoekers wilden nagaan wat het verband is tussen de invoering van borstkankerscreening en de grootte van ontdekte borsttumoren en schatten in hoeverre er sprake is van overdiagnostiek. Ze maakten gebruik van gegevens uit de Deense borstkankerregistratie verzameld tussen 1980 en 2010. Hierbij keken zij naar het vinden van kleine en grote borstkankertumoren, voor en na de introductie van borstkankerscreening. Zij zagen dat introductie van screening leidde tot een forse toename van het aantal kleine tumoren, maar niet tot een afname van grote tumoren. De onderzoekers berekenden dat bij ongeveer 1/3 van de door screening ontdekte tumoren waarschijnlijk sprake is van overdiagnostiek.
Hoe moeten we dit nieuws interpreteren?
Het onderzoek kent enkele beperkingen die ook door de onderzoekers zelf worden beschreven. Zo kunnen er andere factoren zijn die een toename in het aantal kleine tumoren kunnen verklaren, zoals verbeterde diagnostische middelen of meer zelfonderzoek en alertheid door vrouwen. Ook is op basis van dit onderzoek niet uit te maken hoeveel kleine tumoren nooit voor problemen zouden hebben gezorgd. Momenteel wordt in andere lopende studies onderzocht of beginnende borsttumoren wel moeten behandeld worden, want mogelijk volstaat het om de tumoren goed op te volgen en pas in te grijpen als ze echt gaan doorgroeien. Het gaat echter nog jaren duren vooraleer we hierover uitsluitsel hebben.
Conclusie
Deense onderzoekers hebben aangetoond dat borstkankerscreening leidt tot een forse toename van het aantal ontdekte kleine tumoren. Niet alle kleine tumoren of voorstadium-tumoren groeien uit tot levensbedreigende borstkanker, maar men kan de evolutie ervan op dit moment niet voorspellen. Daarom worden een aantal vrouwen met kleine, beginnende tumoren waarschijnlijk onnodig behandeld als gevolg van borstkankerscreening.
