Wat weten we hierover?
Rode rijst ontstaat door rijst te laten fermenteren met de schimmel Monascus spp. In de traditionele Chinese keuken wordt het sinds oudsher gebruikt om voedingsproducten te kleuren, waaronder azijn, pasta, eend en zelfs saké en andere wijnen. Naast deze culinaire toepassing wordt gefermenteerde rode rijst ook in de traditionele Chinese geneeskunst gebruikt om het bloed te 'revitaliseren'. In de jaren 70 isoleerden wetenschappers monacolines uit gefermenteerde rode rijst. Van deze groep moleculen bleek monacoline K chemisch identiek aan het cholesterolverlagend medicijn lovastatine. Lovastatine is een voorschriftplichtig geneesmiddel dat de aanmaak van cholesterol inhibeert door het enzyme HMG-CoA-reductase te blokkeren, waardoor de cholesterolspiegel verlaagt. Na deze ontdekking vond de Amerikaanse warenautoriteit Food and Drug Administration dat voedingssupplementen op basis van gefermenteerde rode rijst moesten onderworpen worden aan de geneesmiddelenwetgeving. De voedingssupplementen verdwenen enige jaren van de markt, maar sinds een tiental jaar duiken ze overal weer op. Nog steeds als voedingssupplement. Diverse studies bevestigen de werkzaamheid van gefermenteerde rode rijst in het verlagen van het cholesterolniveau (2, 3). Meer specifiek wordt een daling waargenomen van LDL- en totaal cholesterol. Volgens de Europese warenautoriteit EFSA is een dagelijkse inname van 10 mg Monacoline K nodig om het gewenste effect te bereiken.
Hoe moeten we dit nieuws interpreteren?
Er zijn verschillende bedenkingen. Supplementen op basis van gefermenteerde rode rijst op de Belgische markt zijn niet gestandaardiseerd: de hoeveelheid actieve stof kan in verschillende preparaten variëren. Een tweede vaststelling is dat deze producten niet zuiver zijn: als gevolg van het fermentatieproces worden nog andere stoffen gevormd, waaronder citrinine. Citrinine is toxisch voor nieren en lever en moet bij de productie van gefermenteerde rode rijst supplementen zoveel mogelijk vermeden worden (4). Wetenschappers die 12 dergelijke supplementen analyseerden, vonden in 4 preparaten citirizine terug (5). Deze supplementen zijn dus niet gegarandeerd veilig. Overigens veroorzaken producten op basis van gefermenteerde rode rijst dezelfde nevenwerkingen als statines, onder andere spierpijn. Het is niet omdat het om zogenaamde natuurlijke producten gaat, dat ze geen nevenwerkingen kunnen hebben.
Last but not least is de prijs. Een kuur met gefermenteerde rode rijst-tabletten is duurder dan een behandeling met klassieke geneesmiddelen, deze worden immers grotendeels terugbetaald. Rode rijst is voor een vergelijkbare werking minstens 10 x duurder. De combinatie van een statine met gefermenteerde rode rijst heeft geen zin, omdat dit neerkomt op de combinatie van twee statines (waarvan het statine in gefermenteerde rode rijst minder krachtig is), wat niet aanbevolen wordt. Bij overgevoeligheid aan een geneesmiddel-statine kan je ook de dosis verlagen of een ander product proberen, dat blijft nog altijd goedkoper dan overstappen op rode rijst.
Conclusie
Supplementen op basis van gefermenteerde rode rijst verlagen inderdaad de cholesterol, maar de verkrijgbare supplementen zijn niet gestandaardiseerd (de dosis kan wisselen) en de veiligheid kan niet gegarandeerd worden (ongewenste bijproducten). Rode rijst bevat eigenlijk een zwak statine met dezelfde werking, dezelfde nevenwerkingen, alleen niet terugbetaald en dus veel duurder.
(3)Jianping Liu et al. Chinese red yeast rice for primary hyperlipidemia: a meta-analysis of randomized controlled trials. Chin Med 2006;1:4
(4)Elini Tack. Rode rijst ter behandeling van hypercholesterolemie. Antwerps-Farmaceutisch Tijdschrift 01/13
(5)Ram Y Gordon et al. Marked Variability of Monacolin Levels in Commercial Red Yeast Rice Products. Arch Intern Med.2010;170(19):1722-1727
