Waar komt dit nieuws vandaan?
Amerikaanse onderzoekers gingen de relatie na tussen ontbijtgewoonten en de sterfte door hartziekten (1). Ze volgden 6.550 volwassenen gedurende 18 jaar, ongeveer de helft waren vrouwen. Bij de start van de studie werd de ontbijtfrequentie geregistreerd, en gedurende de opvolging de sterfte.
Bijna 60% van de deelnemers nam dagelijks een ontbijt, 11% zelden en slechts 5% nam nooit een ontbijt. Gedurende de opvolging overleden 2.318 deelnemers, waarvan 619 door hartziekten. Bij het interpreteren van de resultaten probeerden de onderzoekers rekening te houden met fysieke activiteit, roken, lichaamsgewicht en eetgewoonten. In vergelijking met dagelijks ontbijten was nooit ontbijten geassocieerd met een 87% verhoogd risico op overlijden door hartziekten. Er was echter geen verband met andere doodsoorzaken.
De onderzoekers besluiten dat het ontbijt overslaan gelinkt is aan een verhoogd risico om te sterven aan een hartziekte.
Hoe moeten we dit nieuws interpreteren?
Volgens de Belgische Voedselconsumptiepeiling van 2014 nam 8% van de mannen en 6% van de vrouwen nooit een ontbijt (2). Bij deelnemers met een lager diploma was dit 11%, tegenover slechts 3% bij hoger gediplomeerden. Het ontbijt overslaan komt vooral voor bij personen uit de leeftijdscategorie van 18 tot 34 jaar. In 2004 at gemiddeld 5% nooit een ontbijt, tegenover 8% in 2014.
Deze Amerikaanse studie laat zien hoe vandaag wordt omgegaan met voedingsonderzoek: er is geen reden om te veronderstellen dat er een verband is tussen niet ontbijten en hartziekten. Er wordt gewoon gezocht naar een onderwerp dat ‘publiceerbaar’ is. Het is ook altijd meegenomen als er enige sensatie achter het onderzoek zit, zoals de suggestie ‘niet onbijten is dodelijk’!
In deze studie valt het op dat personen die nooit ontbijten ook meer alcohol drinken, minder bewegen, zwaarder zijn en een lager inkomen hebben. Dit zijn allemaal gedragingen die voorkomen bij ongezonde eet- en leefpatronen, waar nooit ontbijten ook bijhoort. Onderzoekers zouden deze eet- en leefgewoonten globaal kunnen bestuderen, maar dat levert dan slechts één publicatie op. Omwille van de publicatiedruk onderzoeken en publiceren wetenschappers liever alles apart.
Verder wordt in deze studie geen definitie bepaald voor een ontbijt: dit kan evengoed een portie havermout zijn als zes sneden spek, of een ‘smoske’ rond 10.00u. De ontbijtgewoonten werden op 18 jaar tijd slechts eenmaal bevraagd aan de start van de studie, terwijl het zeer twijfelachtig is dat deze niet zouden veranderen met de tijd.
Een laatste punt is dat er slechts 336 op 6.550 deelnemers waren die nooit een ontbijt aten, met 41 overlijdens door hartziekten. Dit betekent dat de onderzoekers een verband vonden tussen niet ontbijten en hartsterfte bij een zeer kleine populatie, en zeker niet bij de volledige groep die het ontbijt oversloeg. Opmerkelijk is dat het risico op een hersenbloeding met 34% daalde bij zelden een ontbijt nemen, en met 239% steeg bij nooit ontbijten, wat de geloofwaardigheid van deze studie ondermijnt.
Conclusie
Deze studie stelde een verband vast tussen nooit ontbijten en sterfte door hartziekten bij een kleine groep deelnemers. Aangezien het een observatiestudie betreft, kunnen er geen oorzakelijke verbanden aangetoond worden. Dagelijks ontbijten is wel een aanbeveling binnen gezonde eet- en leefgewoonten.
