Waar komt dit nieuws vandaan?
Auto-immuunziekten ontstaan door een verstoring van het eigen afweersysteem, waardoor het zich keert tegen eigen weefsel. De meeste auto-immuunziekten zijn zeldzaam, sommige zijn frequenter. Een voorbeeld is multiple sclerose (MS), waarbij het omhulsel van de verbindingsstukken tussen zenuwcellen wordt aangetast door het eigen afweersysteem. Een ander voorbeeld is diabetes type 1, waarbij cellen van het afweersysteem de insuline-producerende cellen in de pancreas aanvallen, waardoor de suikerhuishouding tilt slaat.
De oorzaak van auto-immuunaandoeningen is over het algemeen onbekend, en mogelijk multifactorieel. Waarschijnlijk bestaat er een aangeboren gevoeligheid voor de ziekte in kwestie. Daarnaast is overduidelijk aangetoond dat auto-immuunziekten kunnen ontstaan na het doormaken van een infectie. Een gewrichtsontsteking kan bijvoorbeeld een gevolg zijn van een eerder doorgemaakte virusinfectie.
Net als infecties prikkelen ook vaccins het afweersysteem. Het lijkt dus niet onlogisch dat vaccinatie auto-immuunziekten zou kunnen uitlokken. Er zijn studies gepubliceerd die het verband tussen auto-immuunaandoeningen en vaccinatie bevestigen, maar deze studies zijn meestal gebaseerd op de beschrijving van enkele gevallen, of stellen een verband vast, maar zelden een oorzaak-gevolgrelatie. Dit soort studies wordt vervolgens gebruikt door tegenstanders van vaccinatie. Het Global Advisory Commitee for Vaccine Safety, een expertencomité van de Wereldgezondheidsorganisatie, volgt alle mogelijke verbanden tussen vaccinatie en gerapporteerde nevenwerkingen, inclusief auto-immuunziekten, zeer nauwgezet op. Zeker als het ontstaan van de auto-immuunaandoening samenvalt met de leeftijd van vaccinatie, zoals MS en hepatitis B of de huidige HPV-vaccinatie, wordt het voor vaccineerders moeilijk om een onderscheid te maken tussen een oorzakelijk verband en het toevallig samenvallen van 2 gebeurtenissen in de tijd.
Hoe moeten we dit nieuws interpreteren?
Wanneer we alle degelijk gevoerde onderzoeken over het verband tussen vaccinatie en auto-immuunziekten samennemen, dan blijkt dat in uiterst zeldzame gevallen een vaccin inderdaad een auto-immuunaandoening kan uitlokken (1). Zo is er bewijs dat griepvaccinatie in 1 op 10 miljoen gevallen het syndroom van Guillain-Barré kan veroorzaken: dat is een ontsteking van de zenuwen waarvan je meestal wel volledig herstelt. Echter, wanneer je niet vaccineert tegen griep en griep doormaakt, dan is de kans op Guillain-Barré 10 keer groter dan na vaccinatie.
Een andere auto-immuunaandoening, nl. een tekort aan bloedplaatjes (idiopathische trombocytopenie) komt voor bij 1 op 30.000 kinderen na vaccinatie met het mazelen-bof-rubella-vaccin, maar veel frequenter, nl. 1 op 3.000 tot 6.000, na het doormaken van rodehond (rubella) zelf.
In alle gevallen waar een auto-immuunziekte kan gelinkt worden aan een vaccin, kan dezelfde ziekte ook worden uitgelokt door de infectie waartegen gevaccineerd wordt, en in veel hogere mate. Het is dus beter om te vaccineren dan de infectie door te maken om de betreffende auto-immuunaandoening te voorkomen.
Alle mogelijke door vaccinatie veroorzaakte auto-immuunziektes worden zeer nauw opgevolgd. Recent nog werd het voorkomen van auto-immuunaandoeningen na HPV-vaccinatie op zeer grote schaal onderzocht in Scandinavië (2). Ook hier werd geen enkel verontrustend verband vastgesteld. Uit onderzoek blijkt verder dat vaccinatie reeds bestaande auto-immuunziekten niet verergert, al zullen personen met een chronisch verminderde immuniteit in sommige gevallen uit voorzorg niet gevaccineerd worden.
Conclusie
Vaccins behoren tot de veiligste geneesmiddelen waarover we beschikken, maar 100% veilig zijn ze natuurlijk niet. Ernstige auto-immuunziekten, veroorzaakt door een verstoring van het afweersysteem, kunnen voorkomen na het toedienen van een vaccin bij minder dan 0,01% van de gevaccineerde personen. In veel gevallen wordt een auto-immuunaandoening echter vaker uitgelokt door de infectie zelf.
