“Nieuwsbrief van een huisarts” verkondigt foute stellingen over veiligheid coronavaccins

Op sociale media circuleert een tekst die de veiligheid van coronavaccins in twijfel trekt. Het zou afkomstig zijn “uit de nieuwsbrief van een huisarts”. Een aantal van die stellingen houden inderdaad steek, maar de tekst bevat ook veel fouten. Zo worden gewone burgers niet zonder het te weten als proefkonijnen gebruikt bij klinisch onderzoek. mRNA-vaccins veroorzaken hoogstwaarschijnlijk geen auto-immuunziekten. En hoewel het vaccin enkel werkt op de symptomen voorkomt dat toch ziekenhuisopnames en doden. De meest voorkomende bijwerkingen zijn van ongevaarlijke en voorbijgaande aard.

8 maart 2021

Niet één, maar drie verschillende vaccins

Het is enigszins misleidend om over “het vaccin” te spreken zonder te specifiëren. Ons land heeft vaccins besteld bij vijf verschillende ontwikkelaars: Pfizer/BioNTech, Moderna, AstraZeneca, Johnson & Johsnon en Curevac. In België worden echter enkel vaccins toegediend die goedgekeurd zijn door het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA). Dat zijn er op dit moment drie: de vaccins van AstraZeneca en Moderna en het Comirnaty-vaccin van Pfizer en BioNTech.

Vaccins zijn voorwaardelijk goedgekeurd door EMA

Voor elk van de drie vaccins is die goedkeuring inderdaad voorwaardelijk, zoals de brief stelt. Voorwaardelijke goedkeuring wil zeggen dat een geneesmiddel of vaccin de toestemming krijgt om op de Europese markt verkocht te worden, ook al zijn de klinische data erover nog niet zo volledig als bij een normale goedkeuring het geval is. Die toestemming geldt dan voor één jaar.

Voorwaardelijke goedkeuring kan enkel bij grote medische nood

Voorwaardelijke goedkeuring is enkel mogelijk als het EMA oordeelt dat de voordelen van een snelle verspreiding van een vaccin opwegen tegen de nadelen die verbonden zijn met onvolledige data. Daarbij is het belangrijk dat het vaccin een medische nood inlost die anders onbeantwoord zou blijven, zoals het geval is bij de huidige COVID-19-pandemie.

Producenten moeten bijkomend rapporteren

Ook geeft het EMA enkel een voorwaardelijke goedkeuring als de vaccinproducent bereid is verdere studies te doen en de resultaten daarvan aan het geneesmiddelenagentschap te rapporteren. Wat dat betreft heeft de brief dus ook gelijk: de vaccins van Pfizer/BioNTech, Astrazeneca en Moderna worden nog verder onderzocht na de verspreiding ervan. Zo moeten er onder andere om worden na ge gaan hoe goed de vaccins kinderen, zwangere vrouwen en mensen met een verzwakt immuunsysteem beschermen. Daarnaast worden er nog onafhankelijke studies gedaan over de veiligheid en werkzaamheid van de vaccins op lange termijn. Dat mag risicovol lijken, maar de redenering erachter is dat het EMA over voldoende informatie beschikt om ervan uit te gaan dat eender welke bijwerking die niet eerder werd opgespoord veel minder schade zal toebrengen aan de bevolking dan een uitgestelde verspreiding van de vaccins.

Geen grootschalige onvrijwillige deelname aan fase 3 van het klinisch onderzoek…

Er wordt dus nog informatie verzameld over de vaccins tijdens de verspreiding ervan, maar het klopt niet dat de grootschalige verdeling van vaccins onder de bevolking deel uitmaakt van de “fase 3 van het onderzoek”. De formulering in de brief is ietwat onduidelijk, maar wellicht wordt verwezen naar fase 3 van de klinische proeven. Bij haar evaluatieprocedure onderwerpt het EMA immers elk kandidaat-vaccin aan een klinisch onderzoek in drie fasen. Bij een klinisch onderzoek wordt een vaccin getest op vrijwilligers om de veiligheid en doeltreffendheid ervan vast te stellen. Dat proces wordt in het geval van coronavaccins wel versneld door de drie fases gedeeltelijk tegelijkertijd te laten plaatsvinden, maar de derde fase is al afgelopen voor het vaccin op de markt mag komen. De wetgeving rond “informed consent” bij klinische proeven geldt niet bij de gewone verspreiding van vaccins onder de bevolking, die erop gericht is om het virus in te dijken (in tegenstelling tot klinische proeven, die erop gericht zijn om de bijwerkingen en doeltreffendheid van een vaccin vast te stellen).

… ook al zijn er nog klinische proeven bezig…

Maar wat dan met de gegevens die nog verzameld moeten worden nadat het vaccin op de markt wordt gebracht? Dit gebeurt op twee manieren, en geen ervan houdt in dat nietsvermoedende mensen als proefkonijnen worden ingeschakeld bij klinisch onderzoek. Ten eerste loopt er tijdens de verspreiding van het vaccin nog een vierde fase van het klinisch onderzoek, maar daarvoor gelden dezelfde regels als bij de eerdere klinische proeven: er wordt enkel gewerkt met vrijwilligers die weten waar ze aan deelnemen en voor wie de regelgeving rond informed consent geldt.

… en worden er nog gegevens over de gevaccineerde bevolking verzameld

Daarnaast worden ook gegevens verzameld over mogelijke bijwerkingen die opduiken wanneer een vaccin massaal wordt toegediend bij de bevolking. Het is immers mogelijk dat bepaalde bijwerkingen zo zeldzaam zijn dat ze niet gedetecteerd worden in de beperktere klinische proeven. Dit is tot op zekere hoogte het geval bij elk vaccin en dus niet uniek voor de COVID-19-vaccins. Wel zijn de COVID-19-vaccins dus voorwaardelijk goedgekeurd op basis van minder klinische informatie dan normaal het geval is. Opnieuw is het echter essentieel om in het achterhoofd te houden dat elke mogelijke bijwerking die nog kan opduiken wellicht veel minder schade zal toebrengen aan de bevolking dan een vertraagde verspreiding van de vaccins.

We weten niet hoe lang we beschermd zijn door het vaccin

Het is juist dat het EMA voorlopig nog niet over informatie beschikt over hoe lang de vaccins van AstraZeneca, Pfizer/BioNTech en Moderna bescherming bieden.

Vaccins lijken te werken tegen nieuwe varianten

De brief trekt de werkzaamheid van de vaccins tegen nieuwe varianten van het virus in twijfel. Er zijn al een aantal beperkte studies beschikbaar over dit thema die erop lijken te wijzen dat er wel bescherming is. Het vaccin van Pfizer/BioNTech lijkt behoorlijk te beschermen tegen de Britse variant en de Zuid-Afrikaanse variant. Het vaccin van AstraZeneca zou werken tegen de Britse variant en een ernstig ziekteverloop voorkomen bij de Zuid-Afrikaanse variant. Het vaccin van Moderna zou ook bescherming bieden tegen beide varianten. Al deze gegevens zijn echter afkomstig uit studies die niet beweren een volledig of definitief beeld te geven van de werkzaamheid van de vaccins, dus enige voorzichtigheid met het interpreteren van de data is zeker geboden.

Door te beschermen tegen symptomen, beschermen de vaccins ook tegen overlijdens en ziekenhuisopnames

Een andere stelling in de brief is dat de vaccins wel symptomen zouden bestrijden, maar geen IC-opnames of overlijdens voorkomen. Die redenering houdt geen steek: mensen belanden immers precies op intensieve zorgen doordat hun symptomen ernstig genoeg zijn, zo bevestigde viroloog Steven Van Gucht onlangs aan De Standaard. Voor overlijdens geldt hetzelfde: als je geen last hebt van symptomen, ga je niet dood van het virus.

Niet alle vaccins werken met mRNA

De brief claimt dat “het vaccin” gebaseerd is op een nieuwe techniek, namelijk het gebruik van zogenaamd mRNA (messenger-RNA). Opnieuw is het echter belangrijk onderscheid te maken tussen de drie verschillende vaccins. De vaccins van Pfizer/BioNTech en Moderna werken inderdaad op basis van mRNA, dat van AstraZeneca niet.

mRNA-vaccins zijn niet nieuw maar komen wel voor het eerst op de markt

Een vaccin zorgt ervoor dat je eigen immuunsysteem een ziekte kan bestrijden eens die je lichaam binnenkomt. Traditionele vaccins brengen een verzwakte versie van een virus in je lichaam waar je immuunsysteem als het ware al eens op kan oefenen voor het echte virus arriveert. mRNA-vaccins daarentegen leren je immuunsysteem hoe het je lichaam moet verdedigen tegen een virus zonder dat virus in je lichaam binnen te brengen. Deze technologie is niet nieuw: de eerste succesvolle studie erover werd al in 1990 gepubliceerd en in de daaropvolgende decennia boekte de wetenschap rond mRNA-vaccins spectaculaire vooruitgang. Wat wel nieuw is, is dat de vaccins van Pfizer/BioNTech en Moderna de eerste mRNA-vaccins zijn die van het EMA de toestemming krijgen om verspreid te worden op de Europese markt.

mRNA-vaccins zijn voor zover we weten niet gevaarlijker

Volgens de brief zouden de langetermijneffecten van mRNA-vaccins niet gekend zijn en zou niet geweten zijn wat ze met het lichaam doen. De mRNA-vaccins van Pfizer/BioNTech en Moderna zijn echter volgens dezelfde procedure onderzocht en goedgekeurd als het AstraZeneca-vaccin. Hun effect op het menselijk lichaam is in dezelfde mate getest in de verschillende fasen van het goedkeuringsproces. Dat de langetermijneffecten nog verder onderzocht moeten worden klopt, maar ook daar verschillen de mRNA-vaccins niet van het AstraZeneca-vaccin.

Er is geen bewijs dat mRNA-vaccins auto-immuunziekten veroorzaken

De nieuwsbrief oppert ook dat er bij mRNA-vaccins “een kans bestaat op het ontstaan van auto-immuunziekten”. Associated Press factcheckte de stelling dat mRNA-vaccins auto-immuunziekten kunnen veroorzaken en stelde vast dat hier geen bewijs voor bestaat. Ze traceerden het idee, dat afkomstig bleek te zijn uit een online video gemaakt door een Amerikaanse verpleegster. Zij baseerde zich naar eigen zeggen op een wetenschappelijk artikel over mRNA-vaccins uit 2018, waarin het gevaar voor auto-immuunziekten wel gesignaleerd wordt. Associated Press contacteerde dr. Drew Weissman, die meewerkte aan het artikel. Hij gaf aan dat de mRNA-technieken die gebruikt worden bij de vaccins van Pfizer/BioNTech en Moderna, niet dezelfde zijn als die waarnaar verwezen wordt in het artikel. Weissman had naar eigen zeggen geen weet van bewijs dat de coronavaccins op basis van mRNA auto-immuunziekten veroorzaken.

De meeste neveneffecten in de brief komen inderdaad voor…

De brief waarschuwt voor een hele lijst aan mogelijke bijwerkingen van “het vaccin” en verwijst daarbij naar anekdotes over hoe die bijwerkingen zouden voorkomen in de praktijk. Bij het klinisch onderzoek is inderdaad gebleken dat de vaccins van Moderna, AstraZeneca en Pfizer/BioNTech bijwerkingen kunnen veroorzaken, al zijn die doorgaans mild en gaan ze binnen enkele dagen over. De meeste bijwerkingen die de brief vernoemt werden inderdaad al bij één of meerdere vaccins opgespoord tijdens de klinische proeven bij het EMA.

… maar geen epileptische aanvallen of overlijdens tijdens testfase

De brief vermeldt echter twee bijwerkingen die bij geen van de drie vaccins werden vastgesteld tijdens het goedkeuringsproces: epileptische aanvallen en overlijdens. De vaccins veroorzaken voor zover we weten niet rechtstreeks epileptische aanvallen. Wel kunnen ze alle drie koorts uitlokken, wat op zijn beurt tot epileptische aanvallen kan leiden bij bepaalde personen.

…en er is geen bewijs dat het vaccin dodelijk is

De meest spectaculaire claim wat betreft bijwerkingen is dat je van de vaccins zou kunnen sterven. Deze bewering is gebaseerd op online circulerende verhalen over personen die overleden na een vaccin toegediend te krijgen. Het Amerikaanse ABC News en het Duitse dw.com gingen veel van die verhalen na en stelden vast dat er geen enkel oorzakelijk verband bleek te bestaan tussen COVID-19-vaccins en de overlijdens van mensen die net zo’n vaccin hadden gekregen. Het Center for Disease Control and Prevention bevestigde dat in de Verenigde Staten tot nog toe geen gevallen zijn gerapporteerd van personen wiens overlijden met zekerheid gelinkt is aan een coronavaccin. Bij ons in Europa heeft het EMA tot nog toe enkel dergelijke data gepubliceerd voor het Pfizer/BioNTech-vaccin. Ook daar blijkt dat er geen aantoonbaar verband bestaat tussen het vaccin en overlijdens.

Als je al COVID-19 gehad hebt is een vaccin nog steeds zinvol

De laatste bewering in de brief luidt dat het niet zinvol is om je te laten vaccineren als je al eens COVID-19 hebt gehad. Als je een virus zoals SARS-CoV-2 krijgt, verweert je eigen lichaam zich ertegen en ontwikkelt het zogenaamde antilichamen, die je in de toekomst kunnen beschermen tegen het virus. Op dit moment is echter niet geweten hoe lang die bescherming duurt. Het kan dus zijn dat je al COVID-19 hebt gehad en even beschermd was, maar die bescherming ondertussen kwijt bent.

Klik hier om onze nieuwsbrief te lezen: uw vaccin tegen online onzin!

✻

Geraadpleegde Bronnen

Pieter Dernau

Pieter studeerde Taal- en Letterkunde en Politieke Wetenschappen. Sinds 2020 werkt hij voor Factcheck.Vlaanderen. In september 2021 werd hij hoofdredacteur.

✻

Steun ons!

Lees ook...

nov 2021

Geen bewijs dat coronavaccins kanker veroorzaken of verergeren

aug 2021

De coronavaccins veroorzaken geen HIV en het coronavirus is waarschijnlijk natuurlijk ontstaan

8 mei

Nee, gevaccineerden dragen niet langer coronavirussen in zich