Waar komt dit nieuws vandaan?
Wat zijn auto-immuunziekten?
Auto-immuunziekten ontstaan door een verstoring van je afweersysteem. Daardoor keert het zich tegen je eigen cellen. De meeste auto-immuunziekten zijn zeldzaam, maar sommige komen vaker voor. Een voorbeeld is multiple sclerose (MS), waarbij het beschermlaagje om je zenuwuitlopers wordt aangetast door je afweersysteem. Een andere relatief vaak voorkomende auto-immuunziekte is diabetes type 1. Daarbij vallen cellen van het afweersysteem de cellen die insuline aanmaken in de pancreas aan, waardoor de suikerhuishouding tilt slaat.
Oorzaken
De oorzaak van auto-immuunziekten is over het algemeen onbekend. Wetenschappers denken dat er verschillende factoren samenspelen. Waarschijnlijk bestaat er een aangeboren gevoeligheid voor de ziekte in kwestie, die wordt bepaald door je persoonlijke en unieke combinatie van genen. Daarnaast is overduidelijk aangetoond dat auto-immuunziekten kunnen ontstaan na het doormaken van een infectie en dat ook je omgeving en je levensstijl (zoals roken) een rol spelen.
Is er een link met vaccinaties?
Net als infecties prikkelen ook vaccins het afweersysteem. Het lijkt dus logisch dat vaccinatie auto-immuunziekten kan uitlokken. Er zijn studies gepubliceerd die een verband tussen auto-immuunziekten en vaccinatie beschrijven, maar deze studies zijn meestal gebaseerd op de beschrijving van enkele gevallen. Bovendien wil een verband nog niet zeggen dat er ook een oorzaak-gevolgrelatie is. Toch worden dit soort studies gebruikt door tegenstanders van vaccinatie.
In de wereldwijde vaccinatiecampagne tegen covid-19 krijgt de vraag óf er een aangetoond verband is tussen vaccins (en specifiek covid-vaccins) en auto-immuunziekten hernieuwde (foutieve) aandacht (1).
Hoe moet je dit nieuws interpreteren?
Oorzakelijk verband of toeval?
Het Global Advisory Committee for Vaccine Safety (GACVS), een expertencomité van de Wereldgezondheidsorganisatie, volgt alle mogelijke verbanden die wereldwijd gerapporteerd worden tussen vaccinatie en nevenwerkingen, zoals auto-immuunziekten, zeer nauwgezet op. Zeker als het ontstaan van de auto-immuunziekte samenvalt met de leeftijd van een vaccinatie, zoals MS en hepatitis B-vaccinatie of de huidige HPV-vaccinatie, is het voor wetenschappers moeilijk om een onderscheid te maken tussen een oorzakelijk verband en het toevallig samenvallen van twee gebeurtenissen in de tijd.
Griep, covid en het syndroom van Guillain-Barré
Wanneer we alle degelijk gevoerde onderzoeken over het verband tussen vaccinatie en auto-immuunziekten samennemen, dan blijkt dat in uiterst zeldzame gevallen een vaccin inderdaad een auto-immuunziekte kan uitlokken (2). Zo is er bewijs dat griepvaccinatie in 1 op 10 miljoen gevallen het syndroom van Guillain-Barré kan veroorzaken. Dat is een ontsteking van de zenuwen waarvan je meestal volledig herstelt. Maar wanneer je niet vaccineert tegen griep en griep doormaakt, dan is de kans op Guillain-Barré 10 keer groter dan na vaccinatie (1 op 1 miljoen). Ook na covid-vaccinatie werd in erg zeldzame gevallen Guillain-Barré vastgesteld (3).
MBR en een tekort aan bloedplaatjes
Een andere auto-immuunziekte, een tekort aan bloedplaatjes (idiopathische trombocytopenie) komt voor bij 1 op 30.000 kinderen na vaccinatie met het mazelen-bof-rubella-vaccin. Het komt veel vaker voor na het doormaken van rodehond (rubella) zelf: bij 1 op 3.000 tot 6.000 kinderen.
HPV
Recent nog werd het voorkomen van auto-immuunziekte na HPV-vaccinatie op zeer grote schaal onderzocht in Scandinavië (4). Ook hier werd geen enkel verontrustend verband vastgesteld.
mRNA-vaccins
Sommige mensen beweren dat vaccins zoals het covid-vaccin auto-immuunziekten uitlokken omdat ze lichaamsvreemd celmateriaal bevatten. Vaak wordt in één moeite gegoocheld met uitspraken dat (covid-)vaccins ons eigen DNA in de cel zouden veranderen. Juiste informatie is belangrijk om hierover gerust te kunnen zijn:
- De (bedoelde) immuunreactie die je lichaam ontwikkelt na vaccinatie verschilt drastisch van wat er gebeurt bij een auto-immuunreactie waarbij je afweersysteem lichaamseigen materiaal aanvalt.
- Vaccins veranderen onze eigen genetische code (DNA) niet.
- In het productieproces van sommige vaccins wordt inderdaad celmateriaal gebruikt. Maar door het intensieve zuiveringsproces, is de hoeveelheid DNA die in een vaccin komt verwaarloosbaar en ongevaarlijk voor de gezondheid.
Hoe mRNA-vaccins (zoals Pfizer-BioNTech en Moderna) werken, beschreven we al in dit artikel. Ook dit mRNA komt op geen enkele wijze in contact met ons eigen DNA. Het komt niet in de celkernen, waar ons DNA zit.
Verminderde immuniteit
Uit onderzoek blijkt verder dat vaccinatie reeds bestaande auto-immuunziekten niet verergert. In sommige gevallen zijn artsen voorzichtig om levende vaccins te gebruiken, bijvoorbeeld bij mensen met een verminderde immuniteit. Voorbeelden van levende vaccins zijn het vaccin tegen rubella (rode hond) en gele koorts. Het covid-vaccin is geen levend vaccin en is veilig voor mensen met auto-immuunziekten of een chronische verminderde immuniteit (5).
Mensen met een verminderde immuniteit krijgen in deze coronapandemie een extra prik als basisvaccinatie tegen covid-19 (drie prikken in plaats van twee) en krijgen daarbovenop ook een booster. Dat komt omdat ze door hun verminderde afweer minder antistoffen aanmaken na vaccinatie.
Vaccineren of infectie doormaken?
In alle gevallen waar een auto-immuunziekte kan gelinkt worden aan een vaccin, kan dezelfde ziekte ook worden uitgelokt door de infectie waartegen je gevaccineerd wordt, en in veel hogere mate. Het is dus beter om te vaccineren dan de infectie door te maken om de auto-immuunziekte te voorkomen.
Conclusie
Auto-immuunziekten, veroorzaakt door een verstoring van het afweersysteem, komen niet vaker voor na vaccinatie tegen een infectie dan na het doormaken van de infectie zelf. In uiterst zeldzame gevallen waarbij er toch een link kan gelegd worden tussen een auto-immuunziekte en een vaccin, komt de auto-immuunziekte vaker voor na het doormaken van de infectie. Heb je een auto-immuunziekte of een verminderde immuniteit? Ook dan is covid-vaccinatie veilig. Mensen met een verminderde immuniteit krijgen zelfs een extra prik (booster) bovenop hun basisvaccinatie van drie prikken. Dit wordt gedaan omdat hun afweersysteem iets minder goed reageert op vaccinatie.
- (4) Arnheim-Dahlström L, Pasternak B, Svanström H et al. Autoimmune, neurological, and venous thromboembolic adverse events after immunisation of adolescent girls with quadrivalent human papillomavirus vaccine in Denmark and Sweden: cohort study. Bmj. 2013;347:f5906.
