Waar komt dit nieuws vandaan?
Een groep vooraanstaande Britse onderzoekers hielden deze handelswijze kritisch tegen het licht. Aan de hand van de bestaande kennis vroegen ze zich af waarop de stelling dat ‘antibiotica lang genoeg moeten worden ingenomen om resistentie te voorkomen’ is gebaseerd (1). En of deze stelling wel steekhoudt. De oorsprong ervan is terug te brengen naar de speech van Alexander Fleming toen hij de Nobelprijs kreeg voor de ontdekking van penicilline, het eerste antibioticum. Hij stelde: “Als je penicilline neemt, neem dan genoeg”. Hij had namelijk vastgesteld dat bacteriën die gevoelig waren aan penicilline in labo-omstandigheden na een tijdje konden ‘acclimatiseren’ aan die penicilline. Deze stelling hebben alle artsen ter wereld overgenomen en tot op vandaag wordt dit aangeraden aan patiënten die antibiotica krijgen voorgeschreven.
Ondertussen weten we natuurlijk veel meer over resistentievorming. De meeste bacteriën die ziektes veroorzaken, zoals keel- en longontsteking of urineweginfecties, leven het grootste gedeelte van de tijd gewoon op en in ons lichaam zonder kwaad te doen. Denk maar aan de vele miljarden bacteriën in onze darmen. Als we antibiotica nemen voor pakweg een tandabces, dan dompelen we al die andere potentieel ziekmakende bacteriën ook onder in de antibiotica. Des te langer we dat doen, des te meer resistente bacteriën kunnen ontstaan. Men noemt dat ‘collaterale selectie’. Deze resistent geworden bacteriën kunnen een nieuwe infectie veroorzaken of overgaan op andere mensen en hen ziek maken. Daarom roepen de onderzoekers nu op om de duur van het antibioticagebruik nog enkel te laten bepalen door de evolutie van de ziekte: als die voldoende onder controle is, kunnen de antibiotica gestaakt worden. Hoe we dat ideale moment moeten bepalen is echter heel moeilijk: het hangt af van het soort infectie, de weerstand van de persoon, de sterkte van de bacteriën, …. Dat kan dus zeer individueel verschillend zijn. Meer onderzoek is nodig om deze periode exact te gaan bepalen.
Hoe moeten we dit nieuws interpreteren?
Dit is geen nieuw onderzoek, maar wel een kritische blik op onze kennis van infecties, resistentievorming tegen antibiotica en de gewoontes die we aannamen omtrent antibioticagebruik. Vele bacteriologen (specialisten die bacteriën onderzoeken) wisten al hoe die antibioticaresistentie tot stand kwam. Toch is het de eerste keer dat onderzoekers zo scherp stellen dat we de ingesleten gebruiken moeten herzien. ‘Lang genoeg’ antibiotica gebruiken helpt niet tegen resistentievorming, stellen ze. Integendeel, het zou het wel eens erger kunnen maken.
De onderzoekers halen in hun kritische analyse een studie aan die gevoerd werd bij patiënten met longontsteking. Na vijf dagen antibioticagebruik werden zij in twee groepen verdeeld: een groep stopte de medicatie als ze gedurende twee dagen geen koorts meer hadden, de andere groep staakte de antibiotica pas wanneer de artsen dat beslisten, en dat was meestal veel later. Qua genezing bestond er geen verschil tussen beide groepen (2).
De belangrijkste oorzaak van resistentievorming is niet de duur van het antibioticagebruik, maar de frequentie. We slikken deze middelen nog te vaak tegen banale keelpijn of een vervelende hoest, terwijl dat meestal niet nodig is. Daarom blijft de eerste boodschap: beperk antibioticagebruik zoveel mogelijk.
Deze nieuwe visie betekent niet dat je voortaan beter kan stoppen met antibiotica zodra je je beter voelt. Het is nuttig om de ziekmakende bacteriën voldoende uit te roeien. Het betekent wel dat verder onderzoek nodig is om de ideale periode voor inname van antibiotica af te lijnen.
Conclusie
Een kritische analyse van een groep wetenschappers zet de idee dat je een begonnen antibioticakuur altijd moet uitnemen op de helling. Wanneer je dan wel best stopt, is niet duidelijk. Daarvoor is meer onderzoek nodig. Zelf op eigen houtje stoppen zodra je je beter voelt, is op dit moment niet aangewezen. Om resistentie van bacteriën tegen antibiotica tegen te gaan, blijft de belangrijkste boodschap: neem enkel antibiotica als het echt nodig is.
