Waar komt dit nieuws vandaan?
Baarmoederhalskanker wordt in bijna alle gevallen veroorzaakt door het humaan papillomavirus (HPV). Van dit virus bestaan veel verschillende types, waarvan er maar enkele kanker kunnen veroorzaken. Sinds 2007 bestaat er een vaccin tegen HPV (1). In de meeste gevallen is baarmoederhalskanker dus een ziekte die we kunnen voorkomen.
Maar in 2020 stierven er nog steeds ongeveer 341.000 vrouwen wereldwijd aan de gevolgen van deze kanker (2). Daarom wil de Wereldgezondheidsorganisatie baarmoederhalskanker ‘elimineren’. Ze riepen 17 november uit tot ‘Day of Action for Cervical Cancer Elimination’. Vaccineren, opsporen en op tijd behandelen zijn de drie pijlers waarmee ze hun doel willen bereiken tegen 2030 (3).
Hoe moet je dit nieuws interpreteren?
Tegen 2030 wil de WHO in Europa 90% van de meisjes tegen 15-jarige leeftijd volledig vaccineren, 70% van de vrouwen testen op het HPV-virus op 35 en 45 jaar en 90% van de vrouwen met (voortekenen van) baarmoederhalskanker behandelen. Elk van deze onderdelen is belangrijk om baarmoederhalskanker te voorkomen.
Vaccineren
Een recente Britse studie toont aan dat vaccinatie een grote impact heeft op het voorkomen van baarmoederhalskanker (4). Vrouwen die op 12 of 13 jaar gevaccineerd werden, hadden 87% minder kans om baarmoederhalskanker te krijgen tussen de 20 en 30 jaar. Omdat HPV seksueel overdraagbaar is, is het belangrijk om gevaccineerd te zijn voor de eerste geslachtsgemeenschap. Daarom zien we de doeltreffendheid van het vaccin dalen bij meisjes die op 14 tot 18 jaar gevaccineerd worden.
In veel landen bestaat er al een vaccinatiecampagne tegen HPV. In Vlaanderen krijgen alle kinderen, ook de jongens, in het eerste middelbaar gratis twee inentingen van het vaccin (5). Ongeveer 91% van de jongeren is volledig gevaccineerd.
Maar deze campagnes zijn er niet overal, wat zorgt voor grote verschillen in sterfte door baarmoederhalskanker. In Europa zien we bijvoorbeeld dat er meer vrouwen sterven aan baarmoederhalskanker in landen waar er weinig of niet gevaccineerd wordt tegen HPV (6).
Het is dus belangrijk dat iedereen een gelijke toegang heeft tot vaccinatie om deze kanker uit te roeien. Maar ook informeren zal belangrijk zijn, omdat in sommige landen een sterke antivaccinatiecultuur heerst.
Opsporen
Dikwijls heb je jarenlang geen klachten van een HPV-besmetting. Daarom is het belangrijk om het virus op tijd op te sporen. Ook al ben je gevaccineerd, blijft dit absoluut noodzakelijk want een besmetting kan je niet helemaal voorkomen. HPV-virussen kunnen opgespoord worden met een uitstrijkje. In België krijgen alle vrouwen tussen 25 en 64 jaar oud dit om de drie jaar aangeboden (7).
Dankzij de uitstrijkjes en de goede behandelingsmethodes voor de voorlopers van baarmoederhalskanker daalt het aantal gevorderde vormen. Samen met de vaccinatiecampagne heeft de vroegtijdige opsporing van baarmoederhalskanker er voor gezorgd dat er in 2014 in Vlaanderen ‘maar’ 100 vrouwen stierven aan de kanker (8).
Maar niet alle vrouwen hebben een gelijke kans om regelmatig een uitstrijkje te laten nemen. Bijvoorbeeld in Estland en Bulgarije bestaat er nog geen opsporingsprogramma. Waardoor daar meer gevallen van baarmoederhalskanker zijn dan in landen waar regelmatige uitstrijkjes de norm zijn (9). Soms is de drempel om naar de dokter te gaan voor een uitstrijkje ook te groot. Er zijn ondertussen verschillende soorten zelftesten in aanmaak om deze drempel weg te nemen (10).
Op tijd behandelen
Met opsporen alleen voorkom je natuurlijk geen kanker. Het is ook belangrijk dat vrouwen met voortekenen van kanker op tijd behandeld worden. In een vroeg stadium kan dat via een simpele ingreep. Maar ook in latere stadia is een goede behandeling van levensbelang.
Europe Beating Cancer Plan
We zien in landen als België en het Verenigd Koninkrijk dat het mogelijk is om met vaccinatie, opsporing en behandeling van baarmoederhalskanker het voorkomen ervan drastisch te verminderen. Om dit resultaat ook te behalen in de andere Europese landen, zullen grootschalige campagnes moeten opgezet worden om de mensen te sensibiliseren en om alle tools die we hebben voor iedereen beschikbaar te maken. Hiervoor krijgen de lidstaten van de Europese Unie de steun van het Europe’s Beating Cancer Plan (11).
Conclusie
Om tegen 2030 baarmoederhalskanker te ‘elimineren’ uit Europa zullen grote middelen moeten ingezet worden. Maar we zien in landen waar vaccinatie- en opsporingscampagnes bestaan, zoals in België, dat het aantal gevallen van baarmoederhalskanker drastisch omlaag gaat.
(2) Sung H, Ferlay J, Siegel RL, Laversanne M, Soerjomataram I, Jemal A, et al. Global cancer statistics 2020: GLOBOCAN estimates of incidence and mortality worldwide for 36 cancers in 185 countries. CA: A Cancer Journal for Clinicians [Internet]. 2021 Feb 4 [cited 2021 Feb 16]; caac.21660. Available from: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.3322/caac.21660.
(3) https://www.europeancancerleagues.org/wp-content/uploads/Joint-Statement_Cervical_Cancer_Elimination...
(4) https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(21)02178-4/fulltext
(5) https://www.laatjevaccineren.be/hpv
(6) Arbyn M, Gultekin M, Morice P, Nieminen P, Cruickshank M, Poortmans P, et al. The European response to the WHO call to eliminate cervical cancer as a public health problem. International Journal of Cancer [Internet]. 2021 Jan 15 [cited 2021 Feb 16];148(2):277–84. Available from: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/ijc.33189
(7) https://baarmoederhalskanker.bevolkingsonderzoek.be/
(8) https://www.zorg-en-gezondheid.be/sites/default/files/atoms/files/Vaccinatiegraadstudie%202016.pdf
(9) Vaccarella S, Franceschi S, Zaridze D, Poljak M, Veerus P, Plummer M, Bray F. Preventable fractions of cervical cancer via effective screening in six Baltic, central, and eastern European countries 2017-40: a population-based study. Lancet Oncol. 2016 Oct;17(10):1445-1452. doi: 10.1016/S1470-2045(16)30275-3. Epub 2016 Aug 23. PMID: 27567054; PMCID: PMC5052457
(10) https://www.accessss.org/Articles/AlertedArticle/101875
(11) https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-2019-2024/promoting-our-european-way-life/european-hea...
