Waar komt dit nieuws vandaan?

Vaccinatietwijfel

Heidi Larson is antropologe, verbonden aan de London School of Hygiene and Tropical Medicine en UAntwerpen. Ze richtte het Vaccine Confidence Project (1) op, een organisatie die de vaccinatietwijfel wereldwijd in kaart brengt en tracht te begrijpen. Voor de Wereldgezondheidsorganisatie is vaccinatietwijfel een van de grote bedreigingen voor de gezondheid in de toekomst.

Afhankelijk van vaccinatie

In januari 2020 vond een congres plaats in Genève waarop wetenschappers begaan met dit onderwerp samenkwamen. Een van die wetenschappers was Heidi Larson, die een lezing gaf over de verspreiding van antivaxx-boodschappen via sociale media. Tijdens haar lezing gaf ze onder andere aan dat mensen afhankelijk geworden zijn van vaccinatie, wat een fragiele situatie is. De immuniteit van de bevolking is de laatste decennia voor bepaalde infectieziekten (ziekten veroorzaakt door micro-organismen, waaronder virussen en bacteriën) opgebouwd door vaccinatie, en niet langer door blootstelling aan de natuurlijke infecties. Ook stelde Larson dat we geen andere keuze hebben dan inspanningen doen om mensen door middel van vaccins te beschermen tegen infectieziekten.

'Vrijheidsberoving'

Anti-vaxxers hebben de uitspraak uit haar context gelicht en Larson en andere wetenschappers ervan beschuldigd dat ze mensen afhankelijk hebben gemaakt van de farmaceutische industrie. Voor het bestaan van vaccinatie, zo stellen ze, waren mensen veel minder bang van infectieziekten en overwonnen ze die met hun natuurlijke weerstand. Daarbij spuwen ze vooral hun gal over vaccins tegen zogenaamde ‘onschuldige infectieziekten’, zoals mazelen. Die zouden volgens hen al lang verdwenen zijn wanneer we de natuur haar gang hadden laten gaan. Vaccins zouden mensen van hun vrijheid beroven.

Hoe moeten we dit nieuws interpreteren?

Verdubbelde levensverwachting

Volgens het Queteletcentrum, een expertisecentrum voor kwalitatief historisch onderzoek van de Universiteit Gent, zijn velen vergeten dat infectieziekten 100 jaar geleden de belangrijkste doodsoorzaken waren (2). Zo was tuberculose in de 19^de eeuw doodsoorzaak nummer één in België. In de recente publicatie ‘Van pest tot corona: een zeer korte geschiedenis van epidemieën in België’ lezen we dat de levensverwachting bij de geboorte in 200 jaar tijd meer dan verdubbeld is: van ongeveer 37 jaar in 1830 naar 47 jaar in 1900, 65 jaar in 1950 tot 81 jaar vandaag. Hiervoor bestaan drie grote verklaringen: verbeterde hygiëne, een hogere levensstandaard met betere voeding, en medische ontwikkelingen, waaronder vaccinaties en antibiotica. Dankzij deze evoluties verdwenen infectieziekten, waaronder polio en pokken, naar de achtergrond.

Levensreddende ontwikkelingen

Vaccins hebben een gunstige impact op onze levensverwachting. Daarvoor zijn we inderdaad afhankelijk van de ontwikkeling van vaccins en dus van haar producenten, de farmaceutische industrie en onderzoeksinstellingen. Ook voor antibiotica, chemotherapie en andere levensreddende medicijnen zijn we afhankelijk van de farma-industrie en van onderzoek, dat vaak binnen universiteiten wordt uitgevoerd. Volgens de redenering van deze anti-vaxxers zijn mazelen, en andere infecties waartegen gevaccineerd wordt, ‘banale’ infecties die we even goed met onze natuurlijke weerstand de baas kunnen. Dat klopt niet: mazelen zijn zeer besmettelijk, er bestaat geen behandeling voor en 1 tot 3 personen op 1.000 overlijdt eraan.

Natuurlijke weerstand vs. vaccinatie

Op dit moment worden mensen dankzij vaccinatie beschermd tegen een 20-tal dodelijke infectieziekten (3). Als er niet gevaccineerd zou worden, zou de sterfte door deze infecties onmiddellijk stijgen, en de levensverwachting dalen. Voor een aantal mensen zou de natuurlijke weerstand volstaan om een infectie te overwinnen, maar vele anderen zouden het niet halen. Zonder vaccin is ebola bijvoorbeeld dodelijk voor 70 tot 80% van de getroffen personen, hondsdolheid voor 99,99%, polio voor 5 tot 10%, enzovoort.

Gevaarlijke infecties verdwijnen niet vanzelf. De pest, bekend als de ‘Zwarte Dood’ in de Middeleeuwen, verdween dankzij verbeterde hygiëne. Een mazeleninfectie daarentegen heeft niets met hygiëne te maken: dat tonen de recente opflakkeringen aan in westerse landen waar de vaccinatiegraad vermindert (4). Dankzij vaccinatie was mazelen bijna verdwenen. Ook andere infectieziekten waartegen gevaccineerd wordt, werden sterk teruggedrongen. Voor een verdere daling is blijvende vaccinatie nodig.

Groepsimmuniteit

Mensen die om een of andere reden niet kunnen of mogen gevaccineerd worden, worden mee beschermd wanneer de mensen rondom hen wel gevaccineerd zijn. Een jonge zuigeling die nog niet in aanmerking komt voor mazelenvaccinatie bijvoorbeeld, loopt weinig risico wanneer zijn ouders wel gevaccineerd zijn en geen mazelenbesmetting kunnen doorgeven. Dit is het principe van groepsimmuniteit: een minimale vaccinatiegraad bereiken, waardoor niet-gevaccineerde personen ook beschermd worden. Deze kritische drempel is voor elke infectieziekte verschillend: 95% voor mazelenvaccinatie, terwijl de schatting voor covid-19-vaccinatie 60-70% bedraagt.

Conclusie

In België is de levensverwachting in de voorbije 200 jaar meer dan verdubbeld, onder andere dankzij vaccinatie. Voor vaccins zijn we inderdaad afhankelijk van haar ontwikkelaars en producenten, de farmaceutische industrie en onafhankelijke onderzoeksinstellingen. Zonder vaccins steken gevaarlijke infectieziekten meteen weer de kop op, omdat onze natuurlijke weerstand niet alle infecties kan overwinnen.