De alternatieve website Frontnieuws berichtte op 5 maart over een zogenaamd “uitgelekt” document van de Oekraïense regering. Het gaat om een vertaling van een artikel dat oorspronkelijk op 4 maart in het Engels verscheen op de website van Hal Turner Radio Show.

Het artikel toont een foto van een document dat afkomstig zou zijn van de Nationale Veiligheids- en Defensieraad van Oekraïne (NSDU). Het toont een brief van Oleksii Miachslavovych Danilov, secretaris van de NSDU, gericht aan Oleksij Myhajlovych Chernyshov, minister van gemeenschappen en gebiedsontwikkeling. De brief, in het Oekraïens opgesteld, beweert dat “meer dan 40% van het Oekraïens grondgebied veroverd is door het Russisch leger” en dat “meer dan 75% van het militaire potentieel aan Oekraïense strijdkrachten is vernietigd”.

Een meer ingezoomde variant van het document circuleert op andere websites en op sociale media. Frontnieuws toont ook een Engelse vertaling van de brief. Aan de layout bovenaan kunnen we opmaken dat ze het via Yandex Translate vertaalden. Wanneer we zelf het document op Yandex opladen, zien we dat de vertaling overeen komt. Hieronder zie je de vertaling in het Nederlands.

Het document is nep: de datum en handtekening kloppen niet

Omdat het om een foto van het document gaat, valt moeilijker via foto forensisch onderzoek te achterhalen wat eventueel getrukeerd werd. Het document zelf bevat wel enkele aanwijzingen die er op wijzen dat het om een vervalst document gaat.

Onderaan de foto staat een barcode met daarboven de datum van wanneer het document verzonden zou zijn: 3 maart 2022. Dit komt niet overeen met de tekst van de brief zelf, dat twee keer “станом на 4 березня 2022” vermeldt, “vanaf 4 maart 2022” in het Nederlands.

Verder kunnen we ook de handtekening van Danilov onder de loep nemen. Door zijn naam in het Oekraïens op verschillende zoekmachines in te geven, met trefwoorden als document (документ) en handtekening (підпис), komen we op andere documenten die Danilov ondertekende.

Op een van deze documenten is de gelijkenis van de handtekening wel erg treffend. Het gaat om een document uit 2020 waarvan beweerd wordt dat Danilov vraagt om de export van mondmaskers in te perken. De nieuwe brief lijkt deze handtekening te hergebruiken.

Handtekening uit document van 2020:

De twee handtekeningen over elkaar:

Dit kan toeval zijn, maar andere handtekeningen van Danilov die we terugvinden, zoals hier en hier, zien er telkens anders uit. Let vooral op de kronkel in de laatste letter en de lus onder zijn naam, kenmerken die in andere handtekeningen variëren.

Russische leger had 20% van Oekraïens grondgebied veroverd, niet “meer dan 40%”

Naast bovenstaande aanwijzingen klopt ook de inhoud van de brief niet. De brief stelt dat op 4 maart “meer dan 40% van het Oekraïens grondgebied” zou veroverd zijn door Rusland. ‘Institute for the Study of War’ en ‘Critical Threats Project’ monitoren dagelijks welk grondgebied het Russisch leger controleert. Op basis van hun data berekent Sky om hoeveel oppervlakte dit gaat. Op 4 maart controleerde Rusland 48.814 vierkante mijl van het Oekraïens grondgebied. Dat is 126.427 km², met inbegrip van de Krim en de Oostelijke rebellenstaten, die al voor de inval op 24 februari door Rusland geannexeerd waren.

Wetende dat de totale oppervlakte van Oekraïne 603.548 km² bedraagt, had Rusland op 4 maart dus 20,8% van het grondgebied veroverd en niet “meer dan 40%”.

Onderstaande grafiek van The Times, gebaseerd op dezelfde data, toont aan dat ook de weken erop het percentage aan veroverde gebieden niet verder steeg.

75% van de Oekraïense strijdkrachten werden niet “vernietigd”

De brief beweert daarnaast dat meer dan 75% van de Oekraïense strijdkrachten werd vernietigd. Volgens het Military Balance-rapport van het International Institute for Strategic Studies bestond het Oekraïens leger in 2021 uit 209.000 actieve personeelsleden, 102.000 paramilitairen en 900.000 reservetroepen. Als 75% hiervan stierf, ligt het dodental op 156.750 voor personeel of, indien we naar alle strijdkrachten kijken, 908.000.

Ter vergelijking: in de oorlog in Afghanistan stierven de afgelopen 20 jaar ongeveer 176.000 mensen, militairen uit alle betrokken legers en burgers samengeteld. Dat nu op enkele dagen tijd bijna een miljoen militairen stierven, is onwaarschijnlijk.

Een precies aantal van gesneuvelde militairen is nog niet geweten, of toch niet vanuit een onafhankelijke bron. De Verenigde Naties houdt zicht op het aantal burgerdoden, maar van het dodental van soldaten is weinig geweten. “Het is moeilijk om doden te traceren en te bevestigen,” vertelde professor Baruch Fischhoff (Institute for Politics and Strategy) aan Washington Post, “diegenen die sterfgevallen proberen te registreren, moeten ook zichzelf of anderen in leven proberen houden.”

Volgens sommige media schatte de Amerikaanse Defense Intelligence Agency op 8 maart het dodental op 2000 tot 4000 soldaten, maar dit werd verkeerdelijk gerapporteerd. De DIA had het niet over Oekraïense soldaten. Het was net een ruwe schatting voor Russische troepen. Volgens Sibylline, een consultancybureau voor risicostrategie, is de verwachte verhouding van gesneuvelden voor het aanvallend kamp tegenover het verdedigend kamp 3 op 1. Stel dat op 8 maart 2000 tot 4000 Russische troepen stierven, dan waren dat voor Oekraïne rond de 1000.

Russische en Oekraïense functionarisen delen wel informatie over gesneuvelde militairen, maar die zijn met een grote korrel zout te nemen. Een artikel van El País legt uit dan zulke informatie vooral dient om de moraal van de bevolking en het leger te boosten. Dr. Anastasiya Pshenichnykh, specialist in politieke discoursanalyse aan de Kharkiv Universiteit in Oekraïne, beaamt dit via mail aan factcheck.vlaanderen: “het juiste aantal verliezen of aantal gestorven soldaten rapporteert men niet om het geloof in de overwinning niet te verliezen en de vechtlust te stimuleren”.

Volgens Oekraïense bronnen ligt het aantal Russische gesneuvelden op 14.700 (13 maart), terwijl dit er slechts 1300 zouden zijn voor het eigen leger (20 maart). Rusland brengt net het omgekeerde verhaal: 1351 Russische soldaten en 14.000 Oekraïense soldaten sneuvelden, met daarnaast 16.000 gewonden.

De cijfers uit Russische bron dateren van 25 maart, 3 weken later dan de brief. Ook het dodental van Oekraïense strijdkrachten dat Rusland zelf brengt, ligt dus ver onder de 75%.

In het verleden al vaker valse NSDU brieven verspreid

Het is niet de eerste keer dat een zogenaamd gelekt document van het NSDU gebruikt wordt om het Oekraïens leger in een slecht daglicht te plaatsen. De Oekraïense factcheckers van Stop Fake kregen hier in het verleden al vaker mee te maken. Zo factcheckten zij in 2014 een gelijkaardige brief dat deed uitschijnen dat Oekraïne Russische wapens in beslag neemt. In 2015 verscheen dan weer een vervalst document waaruit zou blijken dat het Oekraïens leger ging deelnemen aan de oorlog in Syrië.