1 op 10 kinderen ervaart voedselonzekerheid, maar zit daarom nog niet met honger op school

Volgens Melissa Depraetere (Vooruit) zit een op de tien Vlaamse kinderen met honger op de schoolbanken. Uit onderzoek blijkt wel dat 9% van de kinderen in Vlaanderen onvoldoende toegang heeft tot gezonde voeding en dus voedselonzekerheid ervaart. Maar dat betekent daarom nog niet dat zij met een lege brooddoos of honger naar school gaan.

29 mei 2024

Melissa Depraetere, de voorzitter van Vooruit, beweert dat “één op de tien kinderen met honger op de schoolbanken zit”. Volgens haar is er daarom nood aan gratis en gezonde schoolmaaltijden.

‘Honger' is een biologisch gevoel en geen betrouwbare graadmeter. Onderzoekers gaan liever uit van de toegang tot adequaat voedsel. Zij gebruiken de term ‘voedselonzekerheid’. Uit een studie blijkt dat 9%, bijna een op tien, van de Vlaamse kinderen al voedselonzekerheid heeft ervaren.

Maar dat wil volgens de onderzoekers nog niet zeggen dat deze kinderen met honger of zonder brooddoos naar school gaan.

UPDATE 31 MEI 2024: In het laatste stuk werd een derde studie toegevoegd over voeding op school bij kinderen in armoede, die Vooruit aan Factcheck.Vlaanderen bezorgde.

Voor Vooruit zijn gezonde maaltijden op school een belangrijk thema. Dit gratis aanbieden is zelfs een breekpunt voor regeringsdeelname. Op 27 mei beargumenteerde Melissa Depraetere, de voorzitter van Vooruit, dit verder in de podcast van Het Nieuwsblad, Het Punt: “Ik denk dat iedereen weet dat als je met honger op de schoolbank zit, en dat gaat toch over één op de tien kinderen, ik vind dat niet min, dan kan je gewoon niet opletten”.

Eerder postte zij al op Facebook dat “bijna 1 op 10 kinderen met honger in de klas zit”. Klopt dit cijfer?

Onderzoek spreekt niet over honger, maar 'voedselonzekerheid'

Niels Pattyn, woordvoerder van Depraetere, liet via mail aan Factcheck.Vlaanderen weten dat de claim “in de eerste plaats gebaseerd is op een onderzoek van PIRLS. Daaruit blijkt dat 43% van de 10-jarigen dagelijks of bijna elke dag met honger op school zit”.

Daarnaast verwijst Pattyn naar een onderzoek over de inhoud van de brooddozen in Vlaamse basisscholen. Dat werd begin mei gepubliceerd door het agentschap Gezond Leven. Pattyn laat weten dat ze het begrip ‘voedselonzekerheid’, dat centraal staat in dit onderzoek, gelijkstellen met honger.

Wendy Van Lippevelde, professor gezondheidseconomie aan de UGent, is hoofdauteur van het onderzoek. Volgens haar betekent voedselonzekerheid niet hetzelfde als honger: “Het probleem met die PIRLS-studie is dat die zich net baseert op het biologische hongergevoel van leerlingen,” legt zij uit aan Factcheck.Vlaanderen. “Wij spreken liever over voedselonzekerheid. Want als ik vandaag niet heb ontbeten, dan heb ik tegen de middag misschien wel honger, maar dat betekent niet dat ik voedselonzeker ben.” Bovendien werden enkel kinderen van het vierde leerjaar bevraagd en de peiling gebeurde slechts eenmalig. "Het gaat dus om een momentopname."

1 op 10 kinderen in Vlaanderen ervaart voedselonzekerheid

Volgens Gezond Leven is iemand voedselonzeker wanneer die “niet op ieder moment toegang heeft tot voldoende, veilige en voedzame voeding om een gezond en actief leven te leiden”. Als methode volgden de onderzoekers “The Food Insecurity Experience Scale” van de Verenigde Naties. Die werkwijze beslaat een vijftal vragen, zoals bijvoorbeeld: Kon je in de afgelopen 12 maanden niet het eten krijgen dat je wilde omdat er thuis niet genoeg geld was?

Uit de antwoorden op die vragen blijkt dat 9% van de deelnemende Vlaamse kinderen in de laatste 12 maanden een gemiddelde tot hoge voedselonzekerheid heeft ervaren. Dat betekent dat zij geen toegang hebben tot adequate, lees: gezonde en kwaliteitsvolle, voeding.

Complexer dan de lege brooddoos

Verrassend is dat amper 3 van de 1.051 bevraagde kinderen uit het onderzoek met een lege brooddoos naar school zou komen. “En die drie kinderen zaten niet eens in de groep met voedselonzekerheid. Het is in ons onderzoek onmogelijk om op basis van lege brooddozen iets over voedselonzekerheid te zeggen”, besluit Van Lippevelde.

Ook Ides Nicaise, professor sociaal beleid aan de KU Leuven, verwijst naar de studie van Gezond Leven. Zelf voerde Nicaise in november 2023 onderzoek naar voedselonzekerheid in acht concentratiescholen in de regio Gent. “Het was een kleinschalige en niet-representatieve steekproef bij scholen, waar het merendeel van de leerlingen tot een lagere sociale klasse behoort. Maar daar merkten we dat 22% van de kleuters nooit eten vooraleer ze naar school gaan.”

De woordvoerder van Vooruit verwijst verder nog naar een gelijkaardige studie als die van Nicaise, uitgevoerd door armoedeorganisatie Pelicano in 2022. Hieruit bleek dat een op drie kinderen in armoede geen, onvoldoende of slecht eten mee naar school krijgt. Ook hier gaat het om een selectieve steekproef.

Conclusie

Bijna één op de tien van de Vlaamse kinderen kampt met voedselonzekerheid. Dat wil zeggen dat ze regelmatig geen toegang hebben tot gezonde en kwalitatieve voeding. Maar deze kinderen stappen daarom nog niet met een lege brooddoos of honger de schoolpoort binnen. Het probleem is complexer en valt niet samen met wat er in de broodtrommel zit. Concrete cijfers over 'honger' zijn niet voorhanden.

Deze factcheck kwam tot stand in het kader van de factcheckmarathon van de Lage Landen. Partners zijn: factcheck.vlaanderen, VRT NWS, Knack, RTBF, KRO-NCRV Pointer, Het Algemeen Dagblad en deCheckers.

✻

Geraadpleegde Bronnen

Thibault Coigniez

Thibault studeerde eerst filosofie en geschiedenis aan de KU Leuven. Daarna volgde nog een manama literatuurwetenschappen. Momenteel is hij redacteur bij De Reactor en werkt hij hier en daar als freelanceschrijver. Sinds september 2023 schrijft hij voor factcheck.vlaanderen.

Justine Viane

Justine studeerde eerst sociaal werk aan de Artevelde hogeschool en heeft daarna een masteropleiding journalistiek aan de Universiteit Gent gevolgd. Sinds 2022 vervolledigt zij de redactie als factchecker bij Factcheck.Vlaanderen.

✻

Steun ons!