Waar komt deze bewering vandaan?
Groepsimmuniteit betekent dat je de verspreiding van een virus kan stoppen, van zodra er voldoende mensen gevaccineerd zijn. Bij het begin van de coronapandemie werd berekend dat een vaccinatiegraad van 70% zou volstaan om de verspreiding van het coronavirus te verhinderen. Deze voorspelling is om diverse redenen niet uitgekomen. Sinds 2021 circuleert een veel besmettelijkere coronavariant in onze contreien, de deltavariant. Mede daardoor lijkt groepsimmuniteit voor covid-19 ontwikkelen door vaccinatie een utopie (1).
Wat weten we momenteel?
Redenen waarom de groepsimmuniteit van 70% onvoldoende is gebleken:
1) Besmettelijke deltavariant
Belangrijk voor groepsimmuniteit is de besmettelijkheid van een virus. De besmettelijkheid wordt weergegeven met het basisreproductiegetal R of R0. Dit getal geeft het gemiddelde aantal andere mensen weer dat één besmet persoon zal besmetten.
- Bij het oorspronkelijke Chinese coronavirus lag dat getal rond 2,5. Dit wil zeggen dat één besmet persoon 2 à 3 nieuwe mensen besmet.
- Op basis daarvan werd berekend dat minimaal 70% van de bevolking gevaccineerd moest worden om groepsimmuniteit te bereiken.
- De deltavariant is meer dan dubbel zo besmettelijk dan de eerdere varianten (2). Het reproductiegetal is gestegen naar ongeveer 7 à 8.
- Dat betekent dat veel meer mensen, geschat op minimaal 85-90%, immuun moeten zijn om groepsimmuniteit te bekomen.
2) Afnemende immuniteit
Om beschermd te zijn tegen covid-19, ben je ofwel gevaccineerd, ofwel heb je covid-19 doorgemaakt. Je ontwikkelt antistoffen die je beschermen.
- Opvolging van beide groepen leert dat de hoeveelheid antistoffen na verloop van tijd afneemt, en je toch opnieuw ziek kan worden. Dat betekent echter niet dat de vaccins niet werken.
- Ongeveer de helft van de mensen die nu opgenomen worden in het ziekenhuis met covid-19, waren volledig gevaccineerd. De andere helft zijn jongere, niet-gevaccineerde personen.
- Dat de immuniteit na verloop van tijd afneemt, is de belangrijkste reden voor de derde prik (booster).
3) Toch nog besmettelijk na vaccinatie
Mensen die volledig gevaccineerd zijn, kunnen nog besmet geraken met het coronavirus en anderen besmetten zonder zelf ziek te worden (2). Dat risico is weliswaar veel lager dan bij een niet-gevaccineerde, maar het is niet nul. Groepsimmuniteit betekent dat de verspreiding van het virus stopt door vaccinatie, wat hier dus niet helemaal opgaat.
4) Kinderen niet gevaccineerd
Kinderen worden tot nog toe niet gevaccineerd en vormen een groot reservoir voor de deltavariant. Bij een besmetting worden kinderen zelden ziek, maar ze geven het virus volop door aan volwassenen.
5) Nieuwe varianten
Zolang het virus onder ons is, ontstaan nieuwe varianten. De kans bestaat altijd dat nieuwe varianten zullen opduiken die nog besmettelijker zijn dan de deltavariant.
6) Andere maatregelen vervagen
- Wie gevaccineerd is, heeft de neiging om minder acht te slaan op andere maatregelen, zoals afstand houden, contacten beperken en een mondmasker dragen.
- De vaccinatie is lang voorgesteld als de uitweg uit de pandemie. Dat klopt niet helemaal: de genoemde coronamaatregelen zijn minstens even belangrijk.
- Wie minder mensen ziet, afstand houdt, een mondmasker draagt en de handen veelvuldig wast, zal ook minder mensen besmetten.
- Het effect van deze maatregelen blijkt uit de cijfers over griep van het vorige winterseizoen: er was geen griep.
Conclusie
De 70% groepsimmuniteit die aanvankelijk vooropgesteld werd om het coronavirus te stoppen, bleek om verschillende redenen achterhaald. De huidige deltavariant is meer dan dubbel zo besmettelijk dan het oorspronkelijke coronavirus. Wie gevaccineerd is, kan het virus nog doorgeven. De immuniteit na vaccinatie tegen infecties lijkt af te nemen in de tijd. Tot slot geeft de versoepeling van de coronamaatregelen in september-oktober 2021 het virus opnieuw vrij spel. Vaccinatie blijft een zeer belangrijk wapen om jezelf en anderen te beschermen tegen covid-19, maar ook andere maatregelen blijven absoluut nodig.
