Waar komt dit nieuws vandaan?
Tussen 2020 en 2022 waren tal van coronamaatregelen van kracht om zoveel mogelijk mensen te beschermen tegen covid-19. We leefden veel meer geïsoleerd als gevolg van thuiswerk, bubbels, contacten beperken, mondmaskers, veelvuldig ontsmetten en afstand houden. In vergelijking met de jaren voor de pandemie werd ons immuunsysteem ongetwijfeld minder geprikkeld, en werden ook andere virussen en bacteriën op afstand gehouden. Zo was er in de winter van 2021 nagenoeg geen griep. Na het afbouwen van de maatregelen werden we opnieuw vaker ziek door contact met virussen en bacteriën. Verkoudheden leken zelfs erger dan vroeger.
Er wordt verwezen naar de hygiënehypothese: die stelt dat het immuunsysteem van kinderen die opgroeien in een te propere omgeving, te weinig geprikkeld wordt. Daardoor zouden ze later vaker overgevoelig of allergisch worden voor allerhande stoffen, en meer kans lopen om een auto-immuunziekte te ontwikkelen (1).
Hoe moet je dit nieuws interpreteren?
Hygiënehypothese
Het klopt dat jonge kinderen die weinig worden blootgesteld aan allerhande microben vaker allergieën, zoals hooikoorts of astma, en auto-immuunziekten, zoals diabetes type 1 of de ziekte van Crohn, ontwikkelen in hun latere leven. Microben prikkelen het immuunsysteem vooral in het eerste levensjaar. Te ver doorgedreven hygiëne kan zo’n baby’s in het latere leven parten spelen. Dat noemen we de hygiënehypothese.
Voor oudere kinderen en volwassenen gaat dit echter niet meer op. Hun immuunsysteem is voldoende getraind in hun eerste levensjaren om scherp te blijven. Een periode lang veel minder contact hebben met virussen en bacteriën verzwakt het immuunsysteem van oudere kinderen en volwassenen niet.
Eenzaamheid en stress
Dat betekent niet dat de lockdown- en andere coronamaatregelen helemaal geen impact hadden op het immuunsysteem. Integendeel. Sociale isolatie, thuiswerk, beperkte sociale contacten, onzekerheid en angst leidden tot eenzaamheid en stress. Veel mensen gingen door een moeilijke tijd. Zowel eenzaamheid als stress verzwakken het immuunsysteem:
- Een overzichtsstudie bij meer dan 300.000 personen toont aan dat eenzaamheid het leven verkort (2).
- Mensen met veel sociale contacten lopen minder kans op een verkoudheid (3).
- Stress beïnvloedt het immuunsysteem rechtstreeks in ongunstige zin (4).
Het zijn deze factoren samen die na de pandemie ons immuunsysteem mogelijk verzwakt hebben, en niet de maatregelen op zich. Of de zuigelingen geboren in de pandemie, die wel vatbaar zijn voor extreme hygiënemaatregelen, later meer allergieën en auto-immuunziekten zullen ontwikkelen, moet de toekomst uitwijzen.
Conclusie
Hoewel doorgedreven hygiënemaatregelen, zoals mondmaskers, handen ontsmetten en afstand houden, tot minder contact met bacteriën en virussen en dus minder infecties leiden, hebben ze op zich geen impact op het immuunsysteem van oudere kinderen en volwassenen. Toch kan ons immuunsysteem geleden hebben onder de lockdown, de beperkte contacten en het vele thuiswerken. Die maatregelen zorgden namelijk voor toegenomen stress en eenzaamheid, twee factoren die de immuniteit ongunstig beïnvloeden.
