De Nationale Veiligheidsraad van 23 september versoepelde enkele coronamaatregelen. De basisregels bleven gelden, maar voortaan mocht iedereen zoveel mensen zien als hij of zij wilde, met de nodige afstand – niet meer dan tien personen tegelijkertijd en kinderen onder de 12 jaar werden niet meegerekend. Bovendien mocht iedereen elke maand nauw contact hebben met telkens vijf personen.

Daarnaast zou er in de komende weken een barometersysteem tot stand komen waarmee snel beslissingen op nationaal, regionaal of lokaal niveau genomen kunnen worden. Evenementen waren voortaan onderworpen aan dezelfde regels als de horeca, dansen was nog steeds niet toegelaten en het aantal deelnemers bleef gelimiteerd op 200 voor binnenevenementen en 400 voor buitenevenementen. Tot slot werd de quarantaine vanaf 1 oktober ingekort tot 7 dagen.

Bezorgdheid onder de experten

Bovenstaande versoepelingen werden aangekondigd op het moment dat het aantal COVID-19-besmettingen in ons land voor de twintigste dag op rij steeg. Niet alle experten waren er dan ook even tevreden mee. Diezelfde 23 september verscheen de blogpost COVID-19 in België: wat nu?, ondertekend door viroloog Marc Van Ranst (KU Leuven), infectioloog Erika Vlieghe (UAntwerpen), microbioloog Emmanuel André (KU Leuven), epidemioloog Pierre Van Damme (UAntwerpen), biostatistici Niel Hens (UHasselt en UAntwerpen) en Geert Molenberghs (UHasselt en KU Leuven), psychologen Maarten Vansteenkiste (UGent) en Omer Van Den Bergh (KU Leuven) en economen Philippe Beutels (UAntwerpen) en Mathias Dewatripont (ULB). In de gezamenlijke brief pleitten de tien experts voor een betere en duidelijkere aanpak van de coronacrisis.

Na afloop van de Nationale Veiligheidsraad zei motivatiepsycholoog Maarten Vansteenkiste in de krant De Standaard dat perspectief ontbrak: “Mensen weten niet hoe ernstig de situatie vandaag is en wanneer er naar een strenger niveau wordt geschakeld. Zal dat volgende week zijn of de week erna? Dit schept alleen maar meer verwarring.”

Maatregelen van afgelopen zomer hebben wel degelijk gewerkt

De experten wijzen op de heropflakkering van het aantal besmettingen in België sinds begin september. Die opflakkering is waarschijnlijk te wijten aan een dalende motivatie om de maatregelen te volgen, de terugkeer uit vakantie, het heropenen van de scholen, meer mensen op het openbaar vervoer, enzovoort. Toch benadrukken de tien ondertekenaars dat de maatregelen van afgelopen zomer in onder meer de stad Antwerpen wel degelijk gewerkt hebben.

Onderstaande grafiek toont de evolutie in het aantal besmettingen tussen 1 juli en 21 september in de steden Antwerpen, Luik, Charleroi en Gent en in het Brusselse gewest. De cijfers in Antwerpen zijn beginnen stijgen vanaf midden juli en bereikten op het einde van diezelfde maand een hoogtepunt. De verstrengde coronamaatregelen die de stad vanaf 25 juli invoerde, hebben de toename in het aantal besmettingen kunnen afbuigen. Tot het einde van de zomervakantie daalde het aantal besmettingen dag na dag. De stad Antwerpen zat deze zomer in een exponentiële fase, maar de maatregelen hebben er gewerkt. “Het werd niet de Mount Everest, maar de Tafelberg”, zo klinkt het in de blogpost.

Stijgende cijfers doen vrees voor druk op de zorgsector toenemen

De ondertekenaars van de blogpost geven aan dat er in juni al gevreesd werd voor een heropflakkering zoals die van midden juli. Halverwege de eerste maand van de zomervakantie werd het effect van de ‘non-bubbel’ van vijftien personen samen met het zomergevoel en de idee dat “het voorbij was” ook echt zichtbaar: het aantal besmettingen steeg dagelijks. Gedurende de hele maand juni waren er 85 à 100 besmettingen per dag, en daarover was er al bezorgdheid onder de experten. Eind augustus behaalde België een plateau van ongeveer 400 besmettingen per dag en sindsdien bleven de cijfers alleen maar stijgen.

De experten vreesden dan ook voor de druk op de zorgsector. Volgens hen zat de eerstelijnszorg al aan de maximumcapaciteit, terwijl de typische winterpiek nog moest komen. De afgelopen weken namen niet alleen het aantal testen en het aantal besmettingen per dag toe, ook de positiviteitsratio steeg. Het aantal infecties steeg dus relatief sneller dan het aantal testen, waardoor de contactspeurders meer mensen moesten opvolgen. Daarnaast lieten de testresultaten opnieuw langer op zich wachten – twee tot drie dagen. “Eens de capaciteit van een of meer defensielijnen wordt overschreden, beginnen we blind te varen”, staat te lezen in de blogpost. Tot slot was er ook een toename in de ziekenhuisopnames.

Haalbare maatregelen moeten het virus onder controle houden

De experten benadrukten dat België in staat is om de curve opnieuw af te buigen. Dat was al bewezen tijdens de eerste golf en in de heropflakkering in juli. “Het was een zeer zware ingreep in maart-april, maar al veel gerichter in de zomer, met gedifferentieerde maatregelen in Antwerpen-stad en omgeving, de rest van de provincie Antwerpen, en de rest van het land.”

De corona-experten pleitten dan ook voor niet te ingewikkelde, maar goed begrepen en goed gecommuniceerde maatregelen die het coronavirus in België tot op een haalbaar niveau van circulatie moeten brengen. Daarbij dienen nauwere contacten te worden beperkt en zijn contacten op een veilige manier (op afstand, met masker, en in de buitenlucht) de norm. Daarnaast mogen er maatschappelijke prioriteiten gehandhaafd worden, zoals de scholen zo goed mogelijk openhouden, de gezondheidszorg zo goed mogelijk laten blijven werken, de ouderen beschermen, zoveel mogelijk economische sectoren zo goed mogelijk laten functioneren en de andere stevig ondersteunen. Adequate, doelgerichte steunmaatregelen zijn belangrijker dan het virus zomaar te laten circuleren. “Dat laatste kan tot een nieuwe algemene lockdown leiden”, staat te lezen in de blogpost.