Heeft 20% van de zwaarlijvigheid bij kinderen een medische oorzaak?

Waar komt dit nieuws vandaan?

Onevenwichtige calorieënbalans

Nederlandse onderzoekers gingen na of er een medische oorzaak kan zijn voor zwaarlijvigheid of obesitas bij kinderen (1). Obesitas is altijd een gevolg van een onevenwichtige calorieënbalans, wat betekent dat het lichaam meer calorieën opneemt via voeding en drank dan het kan verbruiken. De niet-verbruikte calorieën worden opgeslagen als lichaamsvet.

Andere oorzaken van obesitas bij kinderen

In een aantal gevallen is een onevenwichtige calorieënbalans het gevolg van andere factoren dan een ongezonde levensstijl:

• erfelijkheidsfactoren;
• als nevenwerking van sommige geneesmiddelen;
• specifieke gezondheidsproblemen.

Studieresultaten 

Om de onderzoeksvraag te beantwoorden, selecteerden de onderzoekers 282 kinderen van gemiddeld 11 jaar oud met obesitas. Een team ging na of er sprake was van een medisch of ander probleem dat de zwaarlijvigheid kon verklaren. De resultaten waren opmerkelijk: in 19% van de gevallen was de obesitas te wijten aan een medische of andere stoornis:

• 13% door genetische oorzaken;
• 3% door geneesmiddelen;
• 3% door hersenletsels.

Volgens de onderzoekers moeten onderliggende oorzaken van obesitas bij kinderen eveneens aandacht krijgen tijdens de behandeling in gespecialiseerde centra.

Hoe moet je dit nieuws interpreteren?

Prospectieve studie vs. dwarsdoorsnedestudie

In tegenstelling tot wat de Nederlandse onderzoekers beweren, is deze studie geen prospectieve studie, maar een dwarsdoorsnedestudie. Het verschil tussen beide studies is belangrijk.

• Bij een prospectieve studie volgen onderzoekers kinderen gedurende jaren op, en gaan ze na wie bijvoorbeeld obesitas ontwikkelt ná het nemen van bepaalde geneesmiddelen of bij een bepaalde genetische eigenschap.
• Bij deze dwarsdoorsnedestudie vertrokken de onderzoekers van kinderen die reeds met zwaarlijvigheid kampten, en gingen ze na of er bepaalde genen of geneesmiddelen in het spel waren. Op deze manier kunnen de wetenschappers niet onderzoeken of deze factoren de obesitas effectief veroorzaakten. Het gaat dus om een veronderstelling, en niet om een oorzaak-gevolgverband.

Niet-representatieve onderzoeksgroep

In tegenstelling tot het bericht in de media, maken de onderzoekers duidelijk dat de onderzoeksgroep geen normale steekproef was. De kinderen met obesitas waren doorverwezen door artsen die vermoedden dat er meer problemen aan de basis lagen dan een ongezonde levensstijl. Hierdoor was de onderzoeksgroep niet representatief voor de grote groep van kinderen met obesitas. Het is dus niet correct om, op basis van een niet-representatieve steekproef, te beweren dat bij bijna 20% van de kinderen met zwaarlijvigheid een medische stoornis aan de basis ligt, en niet een ongezonde leefstijl.

Figuur 1 en 2 onder dit artikel verduidelijken het verschil tussen een representatieve en niet-representatieve onderzoeksgroep.

Conclusie

Een Nederlandse studie stelde vast dat er bij 19% van een groep kinderen met zwaarlijvigheid sprake was van een medisch probleem. Volgens de onderzoekers moeten deze onderliggende oorzaken eveneens aandacht krijgen bij de behandeling van kinderen met obesitas. De onderzochte kinderen waren echter doorverwezen door artsen die onderliggende problemen vermoedden. Omdat de onderzoeksgroep dus niet representatief was, kon de studie niet aantonen dat er een medische oorzaak is bij bijna 20% van de kinderen met obesitas.

	Figuur 1. Representatieve onderzoeksgroep Tien kinderen met obesitas worden willekeurig geselecteerd voor een studie. De onderzoekers kunnen conclusies trekken voor de grote groep kinderen met obesitas.
	Figuur 2. Niet-representatieve onderzoeksgroep Tien kinderen met obesitas worden niet willekeurig geselecteerd voor een studie: artsen vermoedden andere onderliggende oorzaken van obesitas. De onderzoekers kunnen geen conclusies trekken voor de grote groep kinderen met obesitas.