Wat is hierover geweten?
Er circuleren heel wat tegenstrijdigheden over de risico’s die verbonden zijn aan het doormaken van een corona-infectie, ook over het risico om aan de ziekte te overlijden. Volgens sommigen worden deze risico’s zwaar overschat en sterven er helemaal niet zo veel mensen aan covid-19. Zij vinden de getroffen maatregelen en de oproep om minstens 70% van de bevolking te vaccineren dan ook overdreven (1). Wat zeggen de cijfers?
Hoe moet je dit nieuws interpreteren?
Statistieken zeggen niet alles
Wanneer we de sterftecijfers covid-19 bekijken, zijn er veel verschillende dingen die een rol spelen en die het moeilijker maken om de cijfers te interpreteren:
- Ten eerste telt men in verschillende landen op een verschillende manier.
- Bovendien komen sommige overlijdens die niet met covid-19 te maken hadden toch in de coronastatistieken.
- De echte oorzaak was bijvoorbeeld een andere ziekte. Zo telden we in ons land een tijd lang alle overlijdens in de woonzorgcentra als corona-overlijdens.
- Omgekeerd komt niet al wie sterft aan de gevolgen van covid-19 in de statistieken als een coronadode.
- Mensen die niet op intensieve zorgen konden worden opgenomen en thuis stierven aan covid-19, kwamen bijvoorbeeld niet altijd in de statistieken terecht. Dit was onder andere het geval bij de overbezetting van de ziekenhuizen door covid-patiënten in Italië.
Je kan dus geen conclusies trekken op basis van de gemelde covid-overlijdens alleen.
Oversterfte
Een betere manier om uit te zoeken hoeveel mensen echt stierven aan covid-19, is door te kijken naar de oversterfte. Oversterfte is hoeveel meer mensen stierven dan gemiddeld in een bepaalde periode. Dat kunnen we berekenen door het aantal overlijdens in 2020 te vergelijken met het gemiddeld aantal overlijdens van de vijf jaren ervoor. Die oversterfte is voor 2020 groot. Het had waarschijnlijk nog veel erger kunnen zijn als we geen strenge maatregelen hadden getroffen.
- Tussen maart en oktober 2020 stierven in de Europese Unie maar liefst 297.500 mensen extra vergeleken met de gemiddelde overlijdens in de voorbije vijf jaren. De pieken in de oversterfte, de momenten waarop er veel meer mensen dan gemiddeld overleden, vallen ook perfect samen met de pieken van de pandemie, wanneer er veel meer mensen besmet werden. In april was er in de EU een oversterfte van 25%. In de zomer daalde dit cijfer even, om opnieuw tot 18% te klimmen in oktober (2).
- Voor België zijn de cijfers nog schrikwekkender: in 2020 registreerden we iets meer dan 127.000 overlijdens. Dat zijn er zo'n 18.000 overlijdens (17%) meer dan in 2019 en 16% meer dan het gemiddelde voor de periode van 2017 tot 2019. Ook in ons land sluiten de cijfers goed aan bij de piekmomenten van de pandemie. In april bereikte de oversterfte een piek van maar liefst 74%, in november 59% (2, 3).
Sterftegraad covid-19
Ook gezonde ouderen hebben tot op een zeer hoge leeftijd een goede kans om te genezen wanneer ze covid-19 doormaken, dat klopt. Maar deze kans vermindert sterk wanneer ze onderliggende ziekten hebben, diabetes of overgewicht bijvoorbeeld. En dat is voor veel ouderen het geval (4). Omdat er zo veel mensen besmet zijn, zien we toch meer overlijdens en dit in alle leeftijdsgroepen (5). 6% van de overlijdens door covi-19 komt uit de groep 45 tot 64-jarigen. Het gebeurt dus niet vaak, maar het zijn niet alleen oude mensen met onderliggende ziekten die overlijden aan covid-19.
Bovendien is het aantal overlijdens niet de enige factor die we moeten meenemen om de ernst van de ziekte te evalueren. Bij sommige mensen die covid-19 hadden slepen de symptomen, zoals vermoeidheid en kortademigheid, lang aan (6).
Conclusie
Het interpreteren van de covid-19-gerelateerde sterftecijfers is niet eenvoudig. De meest betrouwbare maatstaf is de oversterfte. Daarbij vergelijken we de sterfte van het voorbije jaar met de sterfte van de voorgaande jaren. In 2020 stierven aanzienlijk meer mensen dan gemiddeld in de vijf jaren ervoor. Het gaat niet alleen om oude mensen met nog andere ziekten. Ook gezonde oudere en jongere patiënten kunnen overlijden aan covid-19. De cijfers hadden waarschijnlijk nog veel hoger gelegen als we geen zware maatregelen hadden getroffen.
