Waar komt dit nieuws vandaan?
De installatie ‘reuzenprostaat’ die onlangs in het televisiejournaal te zien was, werd vergezeld door leden van een zelfhulpgroep rond prostaatkanker (1). Ze deden hun best om de vroegtijdige opsporing van prostaatkanker te promoten bij de oudere, mannelijke voorbijgangers.
Onbetrouwbare test
De opsporing gebeurt met een eenvoudige bloedafname waarin onderzoekers de PSA opsporen. Dit is een eiwit dat kan wijzen op een ziekteproces in de prostaat. Nochtans is deze test al jaren gecontesteerd omdat hij onbetrouwbaar is. Om die reden bevelen artsen de test niet aan en organiseert België geen screeningsprogramma voor prostaatkanker, de meest voorkomende kanker bij mannen.
Geen klachten
Van alle mannelijke tachtigplussers heeft zo’n 9% prostaatkanker. Veel van de gevallen blijven onopgemerkt. Na het overlijden stellen lijkschouwers bij 70-80% van de tachtigplussers toevallig de aandoening vast. De meeste mannen sterven met hun prostaatkanker; slechts 4% van alle mannen sterft als gevolg ervan. Prostaatkanker geeft meestal geen klachten.
De PSA-test kan niet voorspellen of de ontdekte kanker een agressieve, snelgroeiende kanker is of niet. Veel prostaatkankers groeien zeer langzaam en zaaien nooit uit, waardoor ze lang niet altijd moeten behandeld worden en rustig opvolgen volstaat.
Hoe moeten we dit nieuws interpreteren?
Hoewel je zou kunnen veronderstellen dat het systematisch opsporen van prostaatkanker bij 50-plussers enkele mensenlevens kan redden, blijkt dat amper of niet het geval. Wanneer artsen 1.000 mannen screenen, redden ze in het beste geval twee mensenlevens binnen de 15 jaar. Dit blijkt uit een groot literatuuroverzicht uit 2013 (2). Recent onderzoek uit 2017 (3) spreekt dat echter tegen, onderzoekers vonden geen enkel overlevingsvoordeel door PSA-screening.
Bijwerkingen
Baat het niet, dan schaadt het niet, gaat hier helaas niet op. De PSA-test zadelt veel mannen onnodig op met een belastende kankerdiagnose. Die zet dan aan tot verdere onderzoeken zoals echografie en biopsie. De diagnose zorgt ook voor angst en, meestal onnodige, behandelingen. Alle gangbare behandelingen voor prostaatkanker hebben ingrijpende, soms blijvende bijwerkingen: meer dan de helft van de behandelde mannen kampt met erectieproblemen en 10% met ongewild urineverlies. De medicatie leidt vaak tot apathie en depressieve gevoelens.
Invloed farmaceutische industrie
Dat de reuzenprostaat nu door Vlaanderen toert, heeft mogelijk te maken met een nieuw medicijn voor de behandeling van prostaatkanker dat binnenkort op de markt komt. Het is geen geheim dat de farmaceutische industrie veel zelfhulpgroepen sponsoren en hun leden zijn zich niet altijd bewust van die invloed. Johnson & Johnson, het Amerikaanse moederbedrijf van Janssen Pharmaceutica heeft zo pas de goedkeuring gekregen voor een nieuw prostaatkankermedicijn in de VS. De reuzenprostaat draagt het label van Janssen Pharmaceutica.
Conclusie
Ondanks een campagne met een reuzenprostaat die langs de Vlaamse ziekenhuizen toert, is de vroegtijdige systematische opsporing van prostaatkanker bij alle vijftigplussers zonder klachten geen goed idee. Het vroegtijdig ontdekken van prostaatkanker zorgt vaak voor onnodige onderzoeken en behandelingen. Informeer u grondig en bespreek de voor- en nadelen van de PSA-test met uw (huis)arts.
(2) https://www.gezondheidenwetenschap.be/gezondheid-in-de-media/vermindert-de-psa-test-het-risico-om-aan-prostaatkanker-te-overlijden
(3) https://www.gezondheidenwetenschap.be/gezondheid-in-de-media/leef-je-langer-wanneer-je-je-laat-testen-op-prostaatkanker
