Is shiftwerk slecht voor het brein?

Waar komt dit nieuws vandaan?

In 1996 rekruteerden Franse onderzoekers 3.232 werkende en gepensioneerde volwassenen van 32, 42, 52 en 62 jaar. Ze vulden vragenlijsten in en deden een reeks geheugentestjes, waaronder een rij woorden lezen en ze onmiddellijk nadien herhalen. Op basis daarvan werd een beoordeling gegeven van hun cognitief vermogen, uitgedrukt in punten op 100.

Dezelfde mensen werden uitgenodigd na 5 jaar en na 10 jaar om dezelfde tests mee te doen. In totaal doorliepen 1.197 personen alle testfasen (1). De deelnemers werden bevraagd over eventuele ploegenarbeid en de aard ervan: werken in shiften, nachtwerk, moeten opstaan voor 5 uur 's ochtends, werken tot na middernacht, ... Ook moesten ze aangeven hoe lang ze in dergelijk systeem gefunctioneerd hadden: nooit, 10 jaar of minder, of meer dan 10 jaar.

Na analyse van alle gegevens en testresultaten stelden de onderzoekers vast dat diegenen die langer dan 10 jaar in ploegen werkten, minder goed presteerden op de cognitieve tests. Wat de geheugentest betrof, haalden de shiftwerkers een gemiddelde score van 48,5 tegenover 50,8 bij de niet-shiftwerkers. Ook de reactiesnelheid was iets lager: 78,5 tegenover 76,5. Voor mensen die 10 jaar of minder in ploegen werkten, of bij wie het shiftwerk minstens 5 jaar geleden was, vond men geen verschillen. De onderzoekers besloten dat shiftwerk de cognitieve functies tijdelijk kunnen verminderen.

Hoe moeten we dit nieuws interpreteren?

De verschillen zijn significant, maar wel klein. Het is nog de vraag of een scoreverschil van 2 à 3 punten op 100 enige betekenis heeft. Het is ook niet zeker dat deze verschillen veroorzaakt worden door het shiftwerk zelf, vermits de verschillen tussen shift- en niet-shiftwerk al bestonden bij de eerste testafname in 1996. Mogelijk spelen ook individuele verschillen mee tussen de groep die in ploegen werkt en de groep met meer regelmatige werkuren. De onderzoekers gingen niet na wat voor jobs de testpersonen precies deden. Ging het om fabrieksarbeiders, nachtverpleegsters, mensen die 's nachts een radioprogramma verzorgen, ...? Ook de aard van het werk en de opleiding van de arbeiders en werknemers kan een impact hebben.

Conclusie

Dit onderzoek toont niet eenduidig aan dat shiftwerk het brein zou benadelen. Als er al verschillen zijn, zijn deze klein en mogelijk betekenisloos. Wie in een ploegensysteem werkt, moet zich niet ongerust maken.