Johns Hopkins heeft geen valse informatie verspreid over COVID-19

Een kettingmail met als onderwerp "Een uitstekende samenvatting van het Corona virus Covid-19” somt allerlei beweringen over het coronavirus op. De tekst zou afkomstig zijn van een assistent-professor infectieziekten aan de John Hopkins University, maar de universiteit liet al verstaan dat de claims niet van hen kwamen. De mail is een vertaling van een Engelse tekst die in april al op sociale media rondging en werd gefactcheckt door AFP.

18 september 2020

Dit artikel is gebaseerd op Misleading coronavirus information falsely attributed to Johns Hopkins (AFP) en werd ons aangeboden via de #CoronaVirusFacts Alliance

Op sociale media circuleren er berichten uit een kettingmail, waarin staat dat de Amerikaanse universiteit Johns Hopkins enkele uitspraken zou hebben gedaan over het nieuwe coronavirus. Maar de vertegenwoordigers van Johns Hopkins stellen dat die claims niet van hen komen. Volgens experten zijn sommige beweringen vals.

De beweringen komen niet van Johns Hopkins

Het Johns Hopkins Coronavirus Resource Center is een Amerikaanse universiteit die coronabesmettingen- en sterftes wereldwijd registreert. Volgens enkele socialemediaberichten zou Johns Hopkins enkele uitspraken hebben gedaan over het nieuwe coronavirus. In een Facebookbericht schrijft Johns Hopkins echter dat de beweringen niet van de universiteit komen en dat het gaat om misleidende informatie: “We weten niet van waar die berichten komen en ze zijn niet geloofwaardig.” Johns Hopkins waarschuwt daarbij dat geruchten en desinformatie zoals deze snel kunnen verspreid worden tijdens een crisis.

Anderen beweren dat het specifiek zou gaan om verklaringen van Irene Ken, een arts wiens dochter een onderzoeksassistent zou zijn in infectieziekten aan Johns Hopkins. Maar de vertegenwoordiger van de universiteit berichtte dat er geen informatie werd teruggevonden over Irene Ken of haar dochter, en betwijfelt of die personen bestaan.

Claim 1: het coronavirus kan geen menselijke cellen vermenigvuldigen of ze omzetten in agressorcellen

Volgens het socialemediabericht is het nieuwe coronavirus “een eiwitmolecuul (DNA) bedekt met een beschermend laagje lipide (vet).” Wanneer dat eiwitmolecuul zou worden opgenomen door de cellen van het oog-, neus- of mondslijmvlies, dan zou dat de genetische code van de menselijke eiwitmoleculen veranderen, en ze omzetten in agressorcellen die zich vermenigvuldigen, maar dat is onjuist.

Verschillende experten geven aan dat deze beschrijving over het nieuwe coronavirus fout is. Dokter Julian Leibowitz, deskundige in coronavirussen en professor microbiële pathogenese en immunologie aan de Texas A&M-universiteit, legt uit dat COVID-19 een RNA-virus is en geen DNA bevat. Elk coronavirus heeft in de kern een streng RNA-molecuul waarop de genen van het virus liggen. Rond dat molecuul ligt een eiwitmantel, omgeven door een lipide dubbellaag (vetlaag) dat virale eiwitten bevat. Vele van die eiwitten hebben uitsteeksels, waardoor ze zich kunnen vastmaken aan een lichaamscel. Het genetische materiaal van het virus, RNA, zorgt er dus wel voor dat het virus zich gaat vermenigvuldigen en andere cellen gaat infecteren, maar het kan geen menselijke cellen vermenigvuldigen of ze omzetten in agressorcellen.

Claim 2: meer onderzoek nodig: hangt de levensduur van COVID-19 af van temperatuur en luchtvochtigheid?

De levensduur van COVID-19 zou afhangen van temperatuur en luchtvochtigheid. Sommige deskundigen gaan akkoord met deze stelling, maar nog niet genoeg wetenschappelijk onderzoek heeft bewezen of dat wel degelijk het geval is. Een eerdere factcheck van Factcheck.Vlaanderen toonde bijvoorbeeld aan dat er in reeds uitgevoerde onderzoeken geen rekening werd gehouden met externe factoren, zoals de genomen voorzorgsmaatregelen, bevolkingsdichtheid of socio-economische ontwikkeling. Het is dus niet zeker of een hogere temperatuur of een hogere luchtvochtigheid zorgt voor minder virusoverdracht. Ook een factcheck van Nieuwscheckers wees uit dat het nog steeds onvoldoende bewezen is of een hogere luchtvochtigheid de verspreiding van het coronavirus vertraagt. Er is dus meer wetenschappelijk onderzoek nodig.

In het bericht wordt ook beweerd dat de levensduur van COVID-19 zou afhangen van het type materiaal waar het virus zich aan bindt. En dat klopt ook. Zo maakten Amerikaanse onderzoekers van verschillende instellingen bekend dat het nieuwe coronavirus tot wel drie dagen kan overleven op plastic en roestvrij stalen oppervlakken, en tot 24 uur op karton.

Claim 3: zeep of ontsmettingsmiddel is ‘de beste remedie’ tegen COVID-19

Volgens het bericht zouden zepen inwerken op de zwakste schakel van het virus, namelijk de lipide dubbellaag. Dat is juist: door zeep lost de lipide dubbellaag op in water, en breekt het virus vervolgens af. Daarom kan zeep of ontsmettingsgel het besmettingsrisico verlagen. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) stelt dat handen wassen met zeep van essentieel belang is om het virus tegen te gaan. Ook ontsmettingsgel kan het virus bestrijden, maar het is niet altijd even effectief.

Claim 4: warm water werkt niet tegen COVID-19

In het socialemediabericht wordt er beweerd dat je handen wassen met warm water boven 25 °C het virus zou kunnen bestrijden, aangezien hitte de lipide dubbellaag zou doen smelten. Deze bewering is echter misleidend. Volgens Wendy Keitel, professor aan het Baylor College of Medicine, speelt de warmte van het water geen rol. “Handen kunnen in zowel koud als warm water worden gewassen, zolang er zeep wordt gebruikt en de handen minstens 20 seconden worden gewassen.” Benjamin Neuman, expert in coronavirussen en onderzoeker aan de Texas A&M-universiteit, voegt daaraan toe dat het virus bestand is tegen temperaturen hoger dan 37 °C. Ook viroloog Marc Van Ranst gaf in een artikel van De Morgen aan dat warmte geen effect heeft, aangezien het virus zich diep in de luchtwegen bevindt. In labschaaltjes kunnen virussen echter wel desintegreren bij hitte. Wat betreft kledij is het wel aangeraden om op de hoogst mogelijke temperatuur te wassen en het nadien goed te laten drogen.

Claim 5: alcohol hoger dan 65% kan het virus doden

Alcohol of elke samenstelling met een alcoholpercentage hoger dan 65% zou het virus kunnen doden. Deze bewering is juist. Volgens professor Keitel zou alcohol de virale eiwitten vernietigen en de lipide dubbellaag doen afbreken. Het alcoholpercentage moet wel met een zekere nuance geïnterpreteerd worden. De WHO gaf namelijk aan dat ontsmettingsmiddel minstens een alcoholpercentage van 70% moet hebben om een effect te hebben op het virus en andere bacteriën, en niet 65%.

Claim 6: bleekmiddel werkt tegen het coronavirus

In het bericht wordt er gesteld dat een bleekmiddel met 1/6 natriumhypochloriet en 5/6 water het virus onmiddellijk kan doden. Deze bewering is juist, maar volgens Benjamin Neuman kan een bleekmiddel met minder natriumhypochloriet ook al doeltreffend zijn. De WHO raadt echter ten strengste af om bleekmiddel te gebruiken op het lichaam: het zal je lichaam niet beschermen en het is zelfs gevaarlijk. Een bleekmiddel kan dus alleen gebruikt worden om oppervlakken mee te desinfecteren.

Claim 7: waterstofperoxide helpt niet tegen COVID-19

Waterstofperoxide of zuurstofwater, de anorganische verbinding van waterstof en zuurstof, zou beter werken dan zeep, alcohol en chloor. De binding tussen de twee zuurstofatomen zou er namelijk voor zorgen dat de eiwitstructuur van het virus uiteenvalt. Maar dat is niet juist. Volgens Neuman zou de hoeveelheid zuurstof die in water is opgelost weinig invloed hebben op het virus.

Claim 8: geen bactericide of antibiotica werkt tegen COVID-19

In het bericht wordt beweerd dat “geen bactericide of antibiotica werkt” tegen het nieuwe coronavirus. “Het virus is geen levend organisme zoals bacteriën; antibiotica kunnen daarom niet doden wat niet leeft”. Deze informatie is juist, tenzij het een antibioticum betreft dat ook gericht is op virussen.

“Over het algemeen kunnen antibiotica virussen niet inactiveren. Daarom worden er ook geen gewone antibiotica gebruikt om een virale infectie te behandelen en het virus te inactiveren. Het zou bovendien schadelijke bijwerkingen kunnen veroorzaken”, aldus professor Keitel.

Claim 9: schud geen kleren uit en gebruik geen plumeau

Het virus zou kunnen uiteenvallen “na 3 uur (op textiel), 4 uur (op koper en hout), 24 uur (op karton), 42 uur (op metaal) en 72 uur (op plastiek). Maar als je het schudt of als je een plumeau gebruikt, dan kan het virus tot drie uur lang in de lucht zweven, en via je neus je lichaam binnendringen.”

De aanbeveling is aannemelijk als bovenstaande items besmet zijn met het virus. Dokter Leibowitz stelt echter dat de bovengenoemde cijfers “niet helemaal juist” zijn. “Het virus kan minstens 8 dagen overleven op metaal (staal) of harde plastic op kamertemperatuur, maar kan naar mijn ervaring slechts 3 uur overleven op karton, papier of textiel.”

Collega-onderzoekers vonden dat het virus tot maximaal 3 dagen detecteerbaar is op harde plastics en roestvrij staal en tot 24 uur op karton, maar in sterk gereduceerde hoeveelheden.

Claim 10: het virus blijft intact in extreem koude omgevingen

Het socialemediabericht beweert dat de virusmoleculen intact blijven bij koude of artificiële koude, zoals airconditioners in huizen en auto’s. Het virus zou ook vocht en duisternis nodig hebben om intact te blijven. Daarom zou het virus sneller uiteenvallen in warme, droge en heldere omgevingen. Maar dat is niet helemaal juist.

Volgens Neuman blijft het virus wel intact bij een gespecialiseerde diepvriezer van -80°C, maar valt het waarschijnlijk wel uit elkaar “bij een hogere temperatuur, zelfs bij een gewone diepvriezer van -20°C”. Enkel bij extreme koude blijft het virus dus intact.

Leibowitz voegt daaraan toe dat het virus minder stabiel is bij zowel een heel hoge als lage vochtigheidsgraad, maar dat de overlevingskansen van het virus het hoogste zijn bij een vochtigheidsgraad van 20%, wat vrij laag is. Een hoge vochtigheidsgraad helpt het virus dus niet, integendeel.

Claim 11: het is niet aangeraden om uv-licht te gebruiken om mondmaskers te desinfecteren

Volgens professor Keitel kan uv-licht wel degelijk virussen inactiveren, maar hij raadt het af om het te gebruiken om mondmaskers te desinfecteren. Uv-licht kan immers schadelijk zijn voor de huid. Hij adviseert om stoffen mondmaskers regelmatig te wassen met warm water en zeep, en te drogen in een droogmachine.

Claim 12: het virus kan het lichaam niet binnendringen via de huid

Volgens het socialemediabericht kan het virus het lichaam niet binnendringen bij een “gezonde huid”. Maar dat is onjuist. Professor Neuman geeft aan dat zowel bij een gezonde als ongezonde huid het virus iemand niet kan besmetten.

Ook het Universitair Ziekenhuis Antwerpen deelt op zijn website dat er geen bewijs is dat de besmetting via de huid gebeurt. “Het coronavirus verspreidt zich van mens op mens via kleine druppeltjes die bij hoesten en niezen vrijkomen. Via die druppeltjes komt het virus terecht in de lucht, op voorwerpen en oppervlakken. Wie die druppeltjes inademt of via de handen in de mond, neus of ogen binnenkrijgt, kan besmet raken met het virus.”

Claim 13: azijn werkt niet tegen het virus

Dokter David Evans, een Amerikaanse professor in medische microbiologie en immunologie aan de universiteit van Alberta, stelt dat azijn waarschijnlijk geen doeltreffend ontsmettingsmiddel is. Azijnzuur, het type zuur dat in azijn zit, zou wel virussen kunnen inactiveren. Het zuur in azijn is echter verdund en de pH-waarde is bij azijn waarschijnlijk niet laag genoeg om virussen te bestrijden.

Claim 14: wodka of andere sterkedrank werkt niet tegen het virus

“De sterkste wodka heeft een alcoholpercentage van 40%, maar je hebt 65% nodig [om het virus te kunnen doden].” Deze bewering is juist, al bestaan er wel enkele sterkedranken met een hoger alcoholpercentage dan 65%. In dat geval zou het wel als ontsmettingsmiddel kunnen dienen en het virus kunnen doden. Maar professor Keitel benadrukt dat “het gebruik van sterkedranken als ontsmettingsmiddel niet aangeraden en nog niet genoeg onderzocht is.”

Claim 15: mondwater werkt niet tegen COVID-19

Volgens het bericht zou mondwater het nieuwe coronavirus kunnen bestrijden, omdat het een alcoholpercentage zou hebben van 65%. Het gaat hier echter om desinformatie. Professor Neuman stelt dat mondwater slechts 27% ethanol bevat, en dat het geen betrouwbaar middel is tegen COVID-19. Keitel voegt daaraan toe dat er nog geen onderzoek is verricht naar de werking van mondwater tegen het nieuwe coronavirus. Bovendien ontsmet mondwater ook niet alle delen van het lichaam waar het virus zich kan bevinden, zoals de neus of de onderste luchtwegen.

Claim 16: kans op besmetting met het coronavirus is hoger in gesloten ruimtes

Verschillende instanties of organisaties, zoals Sciensano en de Wereldgezondheidsorganisatie, haalden al eerder aan dat er meer kans is op besmetting in gesloten ruimtes. Er wordt dan ook geadviseerd om gesloten ruimtes regelmatig te verluchten. Dokter Leibowitz raadt daarbij aan om ook steeds de nodige afstand te bewaren. “Het virus verspreidt zich vooral via kleine druppeltjes die worden geproduceerd als we hoesten en niezen.” Overigens benadrukt Neuman dat de grootte van de ruimte geen invloed heeft op het besmettingsrisico.

Claim 17: handen wassen kan besmettingsrisico verlagen

Handen wassen is essentieel om je te beschermen tegen het nieuwe coronavirus. De WHO legt op haar website uitvoerig uit waarom handen wassen belangrijk is. De hygiëneregel is ook een van de zes gouden regels van de Nationale Veiligheidsraad.

Claim 18: je handen bevochtigen helpt niet tegen het virus

In het socialemediabericht wordt gesteld dat je je handen moet bevochtigen met bijvoorbeeld een crème, omdat je handen uitdrogen van ze te veel te wassen. Hierdoor zou het virus je lichaam kunnen binnendringen via de kloven in je handen. Maar dat is onjuist. “[Een vochtinbrengende crème] heeft geen invloed op het virus”, zegt Neuman. Een verzorgende crème kan dus wel goed van pas komen bij droge handen, maar het virus kan je lichaam niet binnendringen via kloven in je handen.

Claim 19: houd je nagels kort

Volgens huisarts Maxim Castro uit Hasselt kan het virus zich verstoppen in kleine hoekjes, en dus ook onder lange nagels. "Bovendien hebben mensen de neiging om een mondmasker even recht te trekken, waardoor ze vaker met hun handen aan hun gezicht komen.” Ook professor Dirk Devroey van de Vrije Universiteit Brussel bevestigt dat het beter is om korte nagels te hebben om het besmettingsrisico te verlagen.

✻

Geraadpleegde Bronnen

Debbie Gens

Debbie studeerde Toegepaste Taalkunde en Meertalige Communicatie (Engels, Spaans en Nederlands) aan Universiteit Gent. Ze liep stage bij de nieuwsombudsman en het Regionaal Informatiecentrum van de Verenigde Naties. Sinds juli 2020 is ze factchecker bij Factcheck.Vlaanderen.

✻

Steun ons!

Lees ook...

dec 2020

Neen, deze brief met corona-desinformatie komt niet van het UZ Gent

aug 2020

Vaccins tegen coronavirus bij kippen veroorzaken geen nieuwe ziekten

okt 2021

84 procent van coronasterfgevallen in Hamburgse studie wel degelijk te wijten aan COVID-19

mrt 2020

Valse remedies en hulpmiddelen tegen coronavirus COVID-19