Waar komt dit nieuws vandaan?
De ziekte van Creutzfeldt-Jakob is een prionziekte. Prionen zijn abnormale eiwitten die ravage kunnen aanrichten in de hersenen. Deze zeer zeldzame ziekte kwam in de jaren 80 in de belangstelling toen een nieuwe variant opdook in Engeland die in verband gebracht werd met de gekkekoeienziekte. Ook dat is een prionziekte en eten van besmet rundervlees (prionen zijn hittebestendig en blijven ook overleven in dood weefsel) zorgde voor een kleine epidemie en paniek in Groot-Brittannië.
Hoe de ziekte van Creutzfeldt-Jacob precies ontstaat en waarom bepaalde herseneiwitten zich plots omvormen tot prionen, is niet bekend. Wel is al langer duidelijk dat het ontvangen van menselijke groeihormonen het risico op de ziekte van Creutzfeldt-Jacob vergroot (niet de variant die met de gekkenkoeien in verband gebracht wordt, maar de klassieke vorm).
Om te achterhalen wat er precies gebeurt bij mensen die in het verleden humaan groeihormoon kregen toegediend en jaren later Creutzfeldt-Jacob ontwikkelden en overlijden (er bestaat geen behandeling voor Creutzfeldt-Jacob), worden deze overledenen in Engeland systematisch onderworpen aan een autopsie (lijkschouwing). Dat gebeurt door een team neurochirurgen van de Universiteit van Londen en kadert in de ‘National Prion Monitoring Cohort Study’. Gedurende acht recente autopsies bij deze overleden patiënten vond men bij zeven van hen naast prionen ook abnormale eiwitten in de hersenen die typisch voorkomen bij de ziekte van Alzheimer (1). Nochtans hadden deze mensen tijdens hun leven geen dementie. Het gaat bovendien over vrij jonge slachtoffers (tussen 36 en 51 jaar oud), waarbij je geen alzheimereiwitten in de hersenen verwacht. Ze werden daarom getest op familiale vormen van Alzheimer, maar dat bleek bij niemand het geval. De onderzoekers zien maar één mogelijke verklaring: dat alzheimereiwitten (amyloïd of ‘zaadjes’) samen met de prionen tijdens de transfusie met menselijk groeihormoon werden overgebracht. Deze amyloïdzaadjes blijken overigens ook weerstandig aan de klassieke sterilisatietechnieken die in de ziekenhuizen gebruikt worden.
Hoe moeten we dit nieuws interpreteren?
Deze kleine studie (8 autopsies) heeft verrassende resultaten, maar kan niet bewijzen dat de alzheimereiwitten samen met de prionen werden doorgegeven tijdens de groeihormoonbehandeling. Een andere mogelijke verklaring is dat Creutzfeldt-Jacob veranderingen in de hersenen in gang zet waardoor ook alzheimereiwitten ontstaan.
Eerdere studies waarbij gekeken werd naar risico’s na transfusies vonden geen aanwijzing dat de kans op alzheimerdementie toeneemt.
Ook het vermelden waard: twee van de onderzoekers van deze studie zijn aandeelhouder van D-Gen, een bedrijf dat producten commercialiseert om chirurgisch materiaal te decontamineren. Belangenvermenging is dus niet uit te sluiten.
Het woord ‘ besmettelijk’, dat door heel wat kranten gebruikt werd, komt niet in de studie voor. De ziekte van Alzheimer is namelijk niet besmettelijk: je kan ze niet krijgen van contact met een alzheimerpatiënt.
Conclusie
De ziekte van Alzheimer is niet besmettelijk. Verrassend is wel dat bij autopsie bij 7 overledenen aan Creutzfeldt-Jacob na een transfusie met menselijk groeihormoon eiwitsporen (zaadjes) van de ziekte van Alzheimer werden teruggevonden. Hiervoor heeft men tot nog toe geen verklaring.
