Waar komt dit nieuws vandaan?
Het nieuws komt uit een onderzoek van de Nederlandse Gezondheidsraad uitgevoerd in opdracht van de Nederlandse overheid (1). De onderzoekers analyseerden alle tot nog toe gepubliceerde wetenschappelijke studies over de effecten van hoogspanningslijnen op het voorkomen van leukemie bij kinderen.
Uit de analyses blijken er aanwijzingen voor een verband tussen blootstelling aan magnetische velden rondom elektriciteitslijnen en het optreden van leukemie bij kinderen. De berekende impact voor Nederland blijft echter beperkt. Om de twee jaar zou er één geval van kinderleukemie mogelijk verband houden met de nabijheid van bovengrondse elektriciteitslijnen.
Hoe moeten we dit nieuws interpreteren?
Hoogspanningslijnen laten zich niet bestuderen zoals geneesmiddelen. Om een betrouwbare studie op te zetten, zou een grote groep kinderen, aangeduid door lottrekking, verplicht in de buurt van een hoogspanningslijn moeten wonen. Een andere groep zou verboden moeten worden om daar te wonen. Als er jaren later meer gevallen van leukemie zouden vastgesteld worden in de eerste groep, zou dit een sterk argument zijn om het ontstaan van leukemie aan de hoogspanningslijnen toe te schrijven.
Omdat dit soort onderzoek onmogelijk en onethisch is, zijn wetenschappers genoodzaakt zich te baseren op zogenaamde ‘observationele studies’, die minder sterke wetenschappelijke uitspraken toelaten. In dergelijke studies komen de onderzoekers niet tussen in het leven van proefpersonen, maar observeren ze wat er in de wereld gebeurt. De ouders van de kinderen hebben zelf gekozen om op een bepaalde plek te wonen. Men mag ervan uitgaan dat die keuze verband houdt met bepaalde eigenschappen van de betrokkenen, zoals werkomgeving, sociale status of rookgewoonten. Hierdoor is het mogelijk dat niet de plaats waar deze mensen wonen (in de buurt van hoogspanningslijnen), maar andere eigenschappen of gewoontes de kans op leukemie verhogen.
Observationele studies kunnen onderling verschillen in kwaliteit en hierdoor meer of minder bewijskracht hebben. Hoe sterk werd er gezocht naar andere factoren die een rol kunnen spelen bij het ontstaan van leukemie? Gedurende hoeveel jaren werden de kinderen opgevolgd? Werden er op regelmatige tijdstippen metingen van het magnetisch veld rond de hoogspanningslijnen uitgevoerd? Is er een verband gevonden tussen de sterkte van het magnetisch veld en het risico op leukemie?
Om de bewijskracht van de gevonden studies te duiden, hanteerden de Nederlandse onderzoekers de classificatie van de Amerikaanse Environmental Protection Agency (EPA). Deze onderscheidt 5 categorieën van bewijskracht:
(1) Een oorzakelijk verband is bewezen.
(2) Een oorzakelijk verband is waarschijnlijk.
(3) Er zijn aanwijzingen voor een oorzakelijk verband.
(4) Een uitspraak doen over een oorzakelijk verband is niet mogelijk.
(5) Een oorzakelijk verband is onwaarschijnlijk.
In dit geval besloten de onderzoekers dat er “aanwijzingen zijn voor een oorzakelijk verband”. Concreet betekent dit dat het bewijsmateriaal beperkt is en dat de invloed van toeval niet uit te sluiten valt.
Conclusie
Mogelijk speelt het magnetisch veld rond hoogspaningslijnen een rol in het ontstaan van kinderleukemie. Zelfs als dit het geval is, blijkt de impact in Nederland zeer beperkt te zijn.
