Waar komt dit nieuws vandaan?
In februari 2013 publiceerde een Franse professor emeritus een ophefmakend boek waarin hij stelde dat het gebruik van de cholesterolverlagende statines volstrekt nutteloos is. Onderzoekers uit Bordeaux gingen na wat de impact was van deze controversiële stelling. Ze baseerden zich hierbij op administratieve gegevens van de Franse nationale ziekteverzekering (1).
De onderzoekers bekeken hoeveel statinegebruikers hun behandeling stopten in 2013, nadat het omstreden boek gepubliceerd werd. Ze gingen ook na welk percentage van de statinegebruikers overleed in dat jaar. Ze vergeleken deze cijfers met wat er gebeurde in de jaren voordien. Het bleek dat in 2013 11,9% van de statinegebruikers de behandeling gestopt was en dat 1,7% van de gebruikers dat jaar overleed. In de jaren voordien lagen deze cijfers lager: 8,5% van de gebruikers was gestopt en 1,4% was overleden. Een voor de hand liggende conclusie zou kunnen zijn dat a) door het omstreden boek veel mensen met statines gestopt zijn en b) dat er daardoor, na wat rekenwerk, 10.000 doden gevallen zijn in Frankrijk. Dat is ook de conclusie die de media trokken.
De conclusie van de onderzoekers was evenwel meer sober en genuanceerd. Zij waagden zich ook niet aan het inschatten van een dodentol. Vrij vertaald besloten zij: ‘Het feit dat veel mensen met statines stopten zou van belang kunnen zijn’.
Hoe moeten we dit nieuws interpreteren?
Deze studie is gebaseerd op administratieve gegevens van de ziekteverzekering. Hoewel dergelijk onderzoek nuttig kan zijn, is voorzichtigheid geboden bij het trekken van besluiten. Zo weet men niet of een patiënt daadwerkelijk medicatie inneemt. Men weet alleen dat deze op zijn naam door een apotheker afgeleverd werd. Men weet ook niet waaraan iemand overleden is: het kan het gevolg zijn van een hartinfarct, maar ook van een verkeersongeval.
Een ander element is dat men in deze studie niets kan zeggen over oorzaak en gevolg. Men ziet dat na de publicatie van het boek meer mensen dan tevoren de inname van statines stopten. Dat hoeft niet per se door de publicatie van het boek te zijn. Er kunnen andere redenen zijn waarom er dat jaar, al dan niet toevallig, meer gestopt werd. Zo ziet men ook dat er meer mensen overleden. Men kent evenwel de doodsoorzaak niet, en er kunnen andere redenen zijn waarom er dat jaar meer doden vielen, die niets met statines te maken hebben. Men weet trouwens niet of de extra overlijdens al dan niet vielen binnen de groep mensen die hun statinegebruik stopten.
Een bijkomende bevinding in de studie, die evenzeer met een korrel zout moet genomen worden, is dat vooral de mensen voor wie het nut van een statine beperkt is, hun medicatie stopten. Zoals hoger vermeld stopten in de volledige groep 11,9% van de mensen met het statine. In de deelgroep met een laag risico op hartziekten was dit 19,4%, in de groep met hoog risico was het 7,4%. Je zou dus ook kunnen besluiten dat het omstreden boek de statinegebruikers ertoe heeft aangezet om goed na te denken, en dat vooral diegenen die het minst baat hadden bij de medicatie besloten om ermee te stoppen.
Conclusie
Het lijdt geen twijfel dat mensen met een hoog risico op hartziekten op termijn baat hebben bij het gebruik van een statine. Als zo iemand beslist om deze medicatie te stoppen, dan geniet hij niet meer van deze bonus. Maar wie beslist om te stoppen, valt daarom niet meteen dood. En wie beslist de medicatie verder te nemen, mag niet rekenen op het eeuwige leven.
