Waar komt dit nieuws vandaan?
Een internationale groep psychologen ging het verband na tussen hersenvolume en intelligentie (1). Verschillen in hersenvolume tussen mannen en vrouwen zijn bekend: een studie bij 46 Europese volwassenen toonde aan dat mannen gemiddeld 1.274 cm3 hersenvolume hebben, en vrouwen 1.131 cm3 (2). Er waren echter grote variaties tussen de breinen van mannen en vrouwen onderling: het hersenvolume varieerde van 1.053 cm3 tot 1.498 cm3 voor mannen en van 975 cm3 tot 1.398 cm3 voor vrouwen. Dat betekent dat het hersenvolume van vrouwen in een aantal gevallen groter was dan het hersenvolume van mannen.
Om een antwoord te vinden op hun onderzoeksvraag, voerden de psychologen een literatuurstudie uit. Ze vonden in totaal 148 studies die het verband tussen hersenvolume en intelligentiequotiënt (IQ) onderzochten. Het IQ werd gemeten met gestandaardiseerde vragenlijsten. De resultaten toonden een verband tussen het hersenvolume en het IQ, waarbij het IQ steeg met het hersenvolume. De psychologen merkten echter op dat studies die dergelijk verband aantonen meer gepubliceerd worden dan studies die geen verband kunnen aantonen. Dat kan een vertekend beeld geven van de werkelijkheid, met een overschatting van het positief verband tussen hersenvolume en IQ.
De onderzoekers benadrukken dat je het hersenvolume niet kan gebruiken om het IQ te schatten. Vele andere factoren spelen een rol in de bepaling van intelligentie.
- (1) Pietschnig J, Penke L, Wicherts JM, et al. Meta-analysis of associations between human brain volume and intelligence differences: How strong are they and what do they mean? Neurosci Biobehav Rev. 2015 Oct;57:411-32.
- (2) Allen JS, Damasio H, Grabowski TJ. Normal neuroanatomical variation in the human brain: an MRI-volumetric study. Am J Phys Anthropol. 2002 Aug;118(4):341-58.
Hoe moeten we dit nieuws interpreteren?
Er zijn verschillen in hersenvolume tussen mannen en vrouwen, maar dat betekent niet dat alle mannen een groter hersenvolume hebben dan vrouwen. Er zijn ook grote volumeverschillen tussen mannen- en vrouwenbreinen onderling. Anderzijds is de relatie tussen hersenvolume en IQ onzeker: we kunnen niet besluiten dat mannen slimmer zijn dan vrouwen op basis van hersenvolume. Opmerkelijk is dat de grootste hersenvolumes te vinden zijn bij de Noord-Amerikaanse indianen en Aziaten (1.380 cm3), gevolgd door Europeanen (1.362 cm3), Zuid-Amerikanen (1.350 cm3) en Afrikanen (1.276 cm3). Deze verschillen tussen bevolkingen zijn minimaal en betekenen waarschijnlijk niets voor het IQ.
In de evolutie van de mensachtigen steeg het hersenvolume van 550 à 687 cm3 bij de Homo habilis tot 1.200 à 1.750 cm3 bij de Homo neanderthalensis, om dan weer te dalen tot gemiddeld 1.400 cm3 bij de Homo sapiens.
Een groter hersenvolume staat niet altijd garant voor een hogere intelligentie: olifanten met 5 kg en potvissen met 8 kg hebben een veel groter hersenvolume dan mensen, maar ze hebben niet dezelfde intellectuele eigenschappen.
Conclusie
Verschillen in hersenvolume tussen mannen en vrouwen zijn al lang bekend. Een literatuurstudie toonde aan dat het IQ steeg met het hersenvolume. Maar er zijn evengoed studies die dat verband niet vaststellen. Je kan hersenvolume niet gebruiken om IQ te schatten, omdat vele andere factoren een rol spelen in de bepaling van intelligentie.
