In België zou het aantal nieuwe gevallen van diabetes bij kinderen en tieners sinds het begin van de corona-epidemie fors gestegen zijn. Dat meldde De Standaard, op basis van recente cijfers van het Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering (RIZIV). De reden van deze stijging is onbekend. De RIZIV-cijfers zouden een stijging van 27 procent tonen ten opzichte van 2019, maar er worden geen aantallen gegeven.

Diabetes type 1

Er zijn twee types van diabetes. De cijfers gaan hier over type 1-diabetes. Het grote verschil tussen diabetes type 1 en 2, is dat je type 1-diabetes niet kan voorkomen. Type 2-diabetes kan je tegengaan met een gezonde levensstijl en is ook de frequentste vorm van diabetes, meldt Sciensano. Type 1 diabetes ontstaat wanneer de alvleesklier te weinig insuline aanmaakt. Deze vorm treedt meestal op jonge leeftijd op, voor de leeftijd van 40 jaar. Volgens cijfers van de Diabetes Liga krijgen jaarlijks meer dan 300 kinderen (0-18 jaar) de diagnose diabetes, waarvan de overgrote meerderheid diabetes type 1 is.

RIZIV: stijging in 2022 mogelijks door snellere betalingen

An-Sofie Soens van RIZIV licht de cijfers waarop De Standaard zich baseerde toe: “Allereerst zijn onze cijfers gebaseerd op het aantal kinderen met diabetes die via ons een terugbetaling van hun zorg krijgen. Dit is dus niet het aantal diagnoses. Wij berekenen het aantal patiënten op basis van het aantal verstrekkingen dat in een bepaald jaar is geboekt, maar dat aantal kan afwijken van het aantal patiënten dat in een bepaald jaar behandeld is.” Pas vanaf 2016 werd een duidelijk onderscheid gemaakt tussen de verstrekkingen voor type 1 en voor type 2. In de uitgaves van 2016 en 2017 was dit onderscheid nog niet duidelijk in de boekhouding. “Om die reden vermelden we pas cijfers vanaf 2018”, aldus Soens.

Het RIZIV beschikt over volgende cijfers, die ze via mail aan factcheck.vlaanderen bezorgde: 3.000 kinderen in 2018, 3.050 in 2019, 3.257 in 2020, 3.332 in 2021 en 3576 in 2022.

Tussen 2019 en 2022 is er sprake van een stijging van 17 procent. En dus niet van 27 procent, zoals De Standaard berichtte.

Soens verklaart de cijfers: “Tot en met 2021 kunnen we uit deze cijfers geen duidelijke stijging afleiden. De stijging die zich voordoet, zou te maken kunnen hebben met de gelijkstelling van sommige patiënten met diabetes type 1. In 2022 is er wel een belangrijke stijging waarvoor we geen duidelijke verklaring vinden, tenzij facturatieversnellingen. De vraag is of deze stijging zal bevestigd worden in de cijfers van 2023.”

Soens geeft nog een andere mogelijke verklaring: “Vroeger stelden diabetologen dat het aantal kinderen met diabetes type 1 niet echt toeneemt, maar dat de ziekte wel de neiging heeft om zich op vroegere leeftijd voor te doen. Hierdoor zou het aantal type 1-diabetici op kinderleeftijd wel kunnen toenemen, zonder dat er verhoudingsgewijs meer mensen tijdens hun leven diabetes type 1 ontwikkelen.”.

Sciensano: al voor coronapandemie sprake van stijging

De Standaard stelde dat ook Sciensano “een ‘significante stijging’ van het aantal nieuw gediagnosticeerde gevallen van diabetes bij jongeren” noteerde tijdens de coronaperiode. Ze voegden wel toe dat “die stijging, van jaarlijks zo’n 12 procent, al gaande was voor de pandemie begon”.

factcheck.vlaanderen nam contact om met Dr. An-Sofie Vanherwegen van Sciensano. Zij verwijst naar de IKEKAD rapporten (Initiatief voor Kwaliteitsbevordering en Epidemiologie bij Kinderen en Adolescenten met Diabetes). Het recentste rapport bevat cijfers voor 2019, samengesteld uit gegevens van Belgische diabetescentra. Toen waren er 3365 kinderen jonger dan 19 jaar met een diagnose diabetes type 1. In tegenstelling tot de RIZIV-cijfers, gaat het hier effectief om het aantal minderjarige diabetespatiënten.

Uit vorige rapporten blijkt dat het aantal kinderen met diabetes inderdaad voor de coronaperiode is gestegen: 2880 in 2015 en 3123 in 2017. Opnieuw klopt het vermelde percentage van De Standaard niet: het gaat om een tweejaarlijkse stijging rond de 8 procent, geen jaarlijkse stijging van 12 procent.

Ook Sciensano wijst er op dat de gemiddelde diagnoseleeftijd van diabetes daalt. Vanherwegen laat nog weten dat in 2024 recentere cijfers beschikbaar zullen zijn van tijdens en na de coronapandemie.

Conclusie

Cijfers van het RIZIV tonen een stijging tussen 2021 en 2022 van het aantal gevallen van diabetes type 1 bij kinderen en tieners. Maar het RIZIV benadrukt het dat er niet noodzakelijk een link is met de coronapandemie. De cijfers gaan niet over het aantal diagnoses, maar het aantal kinderen per jaar dat terugbetaling ontvangt voor diabeteszorg. Daardoor zijn andere verklaringen mogelijk, zoals facturatieversnellingen. Cijfers van Sciensano laten zien dat er al voor de coronapandemie sprake was van een stijging in het aantal diabetespatiënten.