Gezinshereniging niet langer automatisch goedgekeurd na verstrijken beslissingstermijn

Volgens Britt Huybrechts (Vlaams Belang) worden aanvragen voor gezinsherenigingen vandaag automatisch erkend na het verlopen van de beslissingstermijn. Tot voor kort keurde de Dienst Vreemdelingenzaken aanvragen goed als die niet tijdig behandeld werden. Maar die praktijk is niet langer van tel. Sinds juli 2023 worden er geen automatische goedkeuringen meer gegeven.

7 juni 2024

Britt Huybrechts (Vlaams Belang) zegt dat er vandaag vaak aanvragen voor gezinsherenigingen automatisch worden erkend na het verlopen van de beslissingstermijn.

Tot voor kort keurde de Dienst Vreemdelingenzaken aanvragen inderdaad goed als ze niet tijdig behandeld werden. In 2020 ging het om 339 gevallen, in 2022 nog om 68.

Dat veranderde nadat de Raad van State in 2022 oordeelde dat dit onwettig is. Sinds juli 2023 worden er geen automatische goedkeuringen meer gegeven.

Tijdens de uitzending van Laat KIES 24 (minuut 35:55) van maandag 3 juni vertelde Britt Huybrechts van Vlaams Belang het volgende: “Vandaag zien we bij Dienst Vreemdelingenzaken dat als ze niet binnen een bepaalde termijn een aanvraag hebben kunnen indienen, de aanvragen heel vaak automatisch worden erkend.” Huybrechts, lijsttrekker voor de kamer in Vlaams Brabant, kaart hiermee aan dat er een te grote instroom van aanvragen is.

Als bron voor haar uitspraak stuurt Huybrechts naar Factcheck.Vlaanderen een audit uit 2022 over de asiel- en migratiediensten. Die werd in opdracht van Buitenlandse zaken uitgevoerd door consultancybureau Capgemini Invent. Daarin staat dat: “Bij de dienst gezinshereniging is er een hoge werklast en een tekort aan personeel, blijkt uit een recente werklastmeting. Bijgevolg worden niet alle dossiers binnen de wettelijke termijnen (6-9 maanden) behandeld en automatisch goedgekeurd.”

“Deze praktijk van automatische afgifte voor gezinshereniging is zelfs in strijd met de lakse EU-regelgeving en moet worden afgeschaft”, vertelt Huybrechts aan Factcheck.Vlaanderen. Die strijdigheid met de Europese regelgeving staaft Huybrechts met een verwijzing naar het Diallo arrest uit 2018. Daarin oordeelde het Europees Hof van Justitie dat die praktijk haaks staat op de doelstellingen van de Europese Burgerschapsrichtlijn. Toch ging de praktijk van de automatische toekenning van aanvragen voor gezinshereniging nog even door.

Wat is gezinshereniging en hoe gaat dat in zijn werking?

Mensen mogen onder bepaalde voorwaarden bij een gezinslid gaan wonen dat al in België verblijft. Het gaat hierbij om gezinsleden van Belgen, burgers van een EU-lidstaat en van een land dat geassocieerd is met de EU (Zwitserland, Noorwegen, IJsland en Liechtenstein), maar ook burgers van een derde land die legaal in België verblijven. Wie tot de gezinsleden behoort, hangt af van de nationaliteit van wie al in België woont. Zo kan een Belg en een EU-burger kinderen tot 21 jaar laten overkomen, terwijl die limiet bij een zogenaamde ‘derdelander’ slechts 18 jaar is.

Het is de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) die de aanvragen voor gezinshereniging onderzoekt en evalueert. De termijn voor dit onderzoek is bij wet vastgelegd en hangt af van de nationaliteit of de status van de persoon die gezinsleden naar België wil laten overkomen. Bij Belgen bedraagt dit vaak 6 maanden, bij derdelanders is dat altijd 9 maanden. De Dienst Vreemdelingenzaken kan deze termijn van 9 maanden tweemaal met 3 maanden verlengen.

Te lange behandeling resulteerde tot 2023 in automatische toekenning

Het systeem van de automatische toekenning heeft wel degelijk bestaan. Al dateert de audit waar Huybrechts naar verwijst wel uit juni 2022. In een verslag uit oktober 2023 stelt het Rekenhof een aanzienlijke daling van het aantal ambtshalve toegekende visums vast. Terwijl er in 2020 nog sprake was van 339 automatisch toegekende visa (4,4% van alle visumaanvragen), was dit aantal in 2022 al gekrompen tot 68 (0,6% van alle visumaanvragen).

Bron: Rekenhof.

"De reden daarvoor was dat de antwoordtermijn voor de visumaanvraag was verstreken, waarna het visum automatisch werd toegekend”, zegt Pascal Debruyne, migratie-expert aan de Odisee Hogeschool.

Het aantal automatische goedkeuringen daalde na een rapport van het Rekenhof uit 2020 over de behandeling van aanvragen voor gezinshereniging. Het rapport beveelt aan om “alle dossiers over visum- en verblijfsaanvragen tijdig te behandelen om te vermijden dat aanvragen worden goedgekeurd omdat de termijn is verstreken.”

Automatische toekenning is verleden tijd

De automatische afgiftes waren tot voor kort niet onwettig. De DVZ baseerde zich op de vreemdelingenwet van 15 december 1980. Daarin staat vermeld dat de machtiging tot verblijf verstrekt moet worden na het verstrijken van de termijn. “In die periode deed DVZ dus wel degelijk wat een rechter zou wensen”, zegt Benoit Dhondt, advocaat in het vreemdelingenrecht.

Het eerder genoemde Diallo-arrest verbood namelijk de praktijk wel voor EU-nationaliteiten, maar niet voor burgers die de Belgische nationaliteit verworven hebben. “De reden is dat het nationaal recht hier boven het Europees recht primeert”, aldus Dhondt.

Maar dat veranderde in 2022: “In december 2022 oordeelde de Raad van State dat zo’n automatische afgifte wél tegen de wet ingaat. Sindsdien wordt ook voor gezinshereniging met Belgen zo’n automatische afgifte niet meer toegepast”, zegt Dhondt.

Sinds juli 2023 geen automatische goedkeuringen

Huybrechts wijst als repliek op een parlementaire vraag van 28 april 2023 van Vlaams Belang Kamerlid Barbara Pas. Uit het antwoord van staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor blijkt dat er in de eerste twee maanden van 2023 nog 16 aanvragen automatisch goedgekeurd werden.

“De periode van januari tot juni 2023 vormde een overgangsperiode, toen werden er in totaal nog 25 dossiers goedgekeurd. Maar sinds juli 2023 zijn er geen automatische goedkeuringen meer geweest. Sindsdien wordt elk dossier inhoudelijk onderzocht”, zegt Paulien Blondeel, woordvoerdster bij de Dienst Vreemdelingenzaken.

Ook Dhondt bevestigt dit door te verwijzen naar een rapport van het Rekenhof uit 2023. Daarin staat dat “vergunningen intussen niet meer automatisch worden uitgereikt.”

Juridisch achterpoortje

Paulien Blondeel, woordvoerdster bij de Dienst Vreemdelingenzaken, benadrukt dat bij de gezinshereniging tussen derdelanders een automatische toekenning juridisch nog mogelijk is: “In uitzonderlijke gevallen overschrijden wij de termijn en dan verwijzen we naar het Europees X-arrest uit 2019. In navolging van het Diallo-arrest verbiedt dat ook de automatische toekenning voor derdelanders. Maar dit arrest is nog niet opgenomen in de Belgische vreemdelingenwet, waardoor het juridische achterpoortje voor een automatische toekenning open blijft staan.”

Tenslotte wijst Debruyne wel op het feit dat een snellere afhandeling binnen de termijn niets zegt over de kwaliteit van de procedure: “Als ze aanvragen snel-snel gaan afhandelen, dan kan je zelfs meer beroepen of hernieuwde aanvragen verwachten. Op die manier creëer je nieuwe problemen. Zolang de hoge werkdruk en gebrekkige dienstverlening bij de DVZ blijven bestaan, zal er niets ten gronde veranderen.”

Conclusie

Tot voor kort keurde de Dienst Vreemdelingenzaken aanvragen tot gezinshereniging automatisch goed als het dit niet tijdig kon behandelen. Maar inmiddels is deze praktijk verleden tijd. Voor migranten van buiten de EU blijft het ‘juridisch’ wel nog mogelijk, maar wordt het in de praktijk niet meer toegepast. Sinds juli 2023 worden er geen automatische goedkeuringen meer gegeven.

Deze factcheck kwam tot stand in het kader van de factcheckmarathon van de Lage Landen. Partners zijn: factcheck.vlaanderen, VRT NWS, Knack, RTBF, KRO-NCRV Pointer, Het Algemeen Dagblad en deCheckers.

✻

Geraadpleegde Bronnen

Thibault Coigniez

Thibault studeerde eerst filosofie en geschiedenis aan de KU Leuven. Daarna volgde nog een manama literatuurwetenschappen. Momenteel is hij redacteur bij De Reactor en werkt hij hier en daar als freelanceschrijver. Sinds september 2023 schrijft hij voor factcheck.vlaanderen.