Nee, de nieuwe NAVO-norm leidt niet automatisch tot een begrotingstekort van 60 miljard euro

De Franstalige Parti Socialiste (PS) waarschuwt dat het Belgische begrotingstekort in 2029 kan ontsporen tot 60 miljard euro. “Die ontsporing is rechtstreeks te wijten aan de verhoging van de militaire uitgaven en wapeninvesteringen van 2 naar 5 procent van het bbp” staat te lezen in een bericht op de website van de partij. De PS baseert zich daarbij naar eigen zeggen op cijfers van het Federaal Planbureau en op eigen interne berekeningen. Verschillende Franstalige kranten en media namen de boodschap intussen over.

Alle NAVO-lidstaten verbinden zich aan een bepaald niveau van defensie-uitgaven. Dit is eerder een streefdoel dan een bindende verplichting. Tot nu toe lag dat doel op 2 procent van het bruto binnenlands product (bbp), maar België haalde in 2024 slechts 1,31 procent. Tijdens de NAVO-top in Den Haag schaarde België zich echter achter de nieuwe, verhoogde norm van 5 procent. Dat roept de vraag op: welke gevolgen heeft die beslissing voor onze begroting?

Berekening PS

Op onze vraag deelde het communicatieteam van de PS hun berekeningen. Die zijn gebaseerd op cijfers van het Federaal Planbureau, dat over de meest nauwkeurige projecties beschikt. Volgens hun raming, op voorwaarde dat het huidige beleid ongewijzigd blijft, zal het Belgische bbp in 2029 uitkomen op 716,243 miljard euro. Aangezien het beleid in de praktijk voortdurend evolueert, gaat het uiteraard om een schatting.

Belgisch bbp. Bron: Federaal Planbureau

Op basis van dat cijfer berekent de PS dat 2 procent van het bbp in 2029 neerkomt op ongeveer 14,32 miljard euro en 5 procent op 35,81 miljard euro. Het verschil tussen beide bedragen, namelijk 21,49 miljard euro beschouwt de partij als de extra kost die voortvloeit uit de verhoging van de defensienorm.

Volgens het Federaal Planbureau zal het begrotingstekort in 2029 oplopen tot 6,2 procent van het bbp, op voorwaarde dat het huidige beleid ongewijzigd blijft. De PS redeneert dat de extra defensie-uitgaven, dus het verschil tussen 2 en 5 procent van het bbp oftewel 3 procent, daarbovenop komen. Dat zou het totale tekort op 9,2 procent van het bbp brengen. Bij een voorspeld bbp van 716,243 miljard euro in 2029, komt dat neer op een tekort van ongeveer 65,89 miljard euro.

Onzekerheid van langetermijnprognoses

De berekening klopt in grote lijnen, bevestigt ook Charlotte de Montpellier, senior econome bij ING. Toch wijst ze op de inherente onzekerheid van langetermijnprognoses. “Er is honderd procent kans dat het bbp in 2029 niet exact 716 miljard euro zal bedragen”, zegt de Montpellier. “Het is onmogelijk om vijf jaar op voorhand een volledig nauwkeurige raming te maken. Maar deze prognose geeft wel het meest realistische beeld van wat 3 procent van het bbp op dat moment zou kunnen betekenen.”

Elders bijsturen om uitgaven op te vangen

“De discussie over het tekort, zoals gepresenteerd in de nota, slaat de bal mis,” zegt Charlotte de Montpellier. Volgens haar is het te simplistisch om simpelweg 3 procentpunt bij het voorspelde tekort van 6,2 procent op te tellen. “Een tekort van 9,2 procent is onrealistisch. Dat zou het vertrouwen van de financiële markten en internationale geldschieters ernstig ondermijnen.”

Volgens de Montpellier impliceert dit dat de overheid elders zal moeten bijsturen om de gestegen defensie-uitgaven op te vangen. “Dat betekent besparen op andere overheidsuitgaven of belastingen verhogen. De begrotingssituatie was al slecht en vroeg om stevige ingrepen. Nu is ze nog nijpender,” besluit ze.

Niet elke euro extra gaat naar wapens

Bovendien is het niet zo dat de volledige 5 procent bedoeld is voor nieuwe militaire investeringen. Tijdens de NAVO-top in Den Haag werd beslist dat de lidstaten zich engageren om 3,5 procent van hun bbp te besteden aan puur militaire uitgaven. De overige 1,5 procent is bestemd voor bredere doeleinden, zoals infrastructuur of militaire pensioenen, posten waarvoor in de Belgische begroting al middelen voorzien zijn.

“De echte inspanning zal dus waarschijnlijk bestaan uit het halen van die 3,5 procent,” merkt de Montpellier op. “Ik vermoed dat sommigen stilletjes hopen dat het tien jaar zal duren vooraleer we dat niveau bereiken.”

Gevolgen begroting

Maar zelfs als de regering creatief omspringt met de invulling van die 1,5 procent, zal het nog moeilijk worden om de nieuwe norm te halen. “België zit volledig vast in een zeer krappe begrotingssituatie die in de toekomst maand na maand en jaar na jaar nog krapper zal worden”, aldus de Montpellier. “We hebben niet de middelen om onvoorziene schokken op te vangen, laat staan een oorlog.”

De uitgaven moeten pas gebeuren tegen 2035, benadrukt professor economie en defensie-expert Willem Sas, verbonden aan de UHasselt. “De huidige regering kan dus ook gewoon afwachten, wat ze naar mijn mening ook moet doen. Zo kan de regering zien wat we nu in Europees verband gaan doen. Elke lidstaat apart in hetzelfde laten investeren zou inefficiënt zijn. Nu halsoverkop langetermijncontracten voor bestellingen afsluiten zonder duidelijk plan, is dus de valkuil.”

Conclusie

De berekening van de PS klopt op zich: als alle omstandigheden ongewijzigd blijven, zou een defensiebudget van 5 procent van het bbp in 2029 inderdaad kunnen leiden tot een tekort van 60 miljard euro. Maar in de praktijk zal het zo ver niet komen. Tegen 2029 zullen zowel het beleid als de economische context sterk veranderd zijn, hoe precies, valt niet te voorspellen. Bovendien eist de NAVO niet dat de volledige 5 procent naar nieuwe defensie-investeringen gaat, slechts 3,5 procent is daarvoor effectief bedoeld.

Deze factcheck kwam tot stand in het kader van de factcheck-marathon naar aanleiding van de NAVO-top. Partners zijn: Factcheck.Vlaanderen, VRT NWS, RTBF, Knack, deCheckers, KRO-NCRV Pointer, Het Algemeen Dagblad en Nieuwscheckers.